ამ სტატიაში ჩვენ განვიხილავთ:
BIOS რისთვის არის საჭირო?
BIOS–ის არსი
ინფორმაციის შეტანა/გამოტანის საბაზო სისტემა BIOS-ში შესასვლელი პაროლის მოხსნა.
BIOS რისთვის არის საჭირო?
კომპიუტერს თუ განვიხილავთ როგორც ცოცხალ ორგანიზმს, მაშინ შეტანა/გამოტანა( BIOS) საბაზო სისტემა–კომპიუტერის ცნობიერებაა.ეს სისტემა „აიძულებს“ კომპიუტერს ადამაინის რეფლექსის მსგავსად კლავიატურის მდგომარეობის მუდმივ გამოკითხვას, მონიტორის ეკრანზე გამოსახულების გამოტანა და სხვა მრავალი. კომპიუტერის „რეფლექსებს“ შორის არიან ისეთები, რომლებიც ადგენე, კვების ჩართვის შემდეგ რა და როგორ გაკეთდეს,მომხმარებლის მოქმედებაზე როგორი რეაგირება უნდა იყოს.როდესაც MS-DOS-ის გარემოში ხდებოდა ყველა კომპიუტერული სამუშაო (მხოლოდ და მხოლოდ შუამავლის როლს ასრულებს ოპერაციული სისტემა,მუშაობის პროცეს აადვილებს). მომხმარებელს ამავდროულად უამრავი კომპონენტების კავშირების ნიუანსების ცოდნა სჭირდებოდა სრულყოფილი მუშაობისთვის პერსონალურ კომპიუტერთან. თანამედროვე ოპერაციული სისტემები მსგავსი Windows-ისა თავისუფალია ამისგან. შეტანა/გამოტანა საბაზო სისტემის დანიშნულება დარჩა იგივე: კომპიუტერის კომპონენტების მომსახურება, ამ კომპონენტების მუშაობის რეჟიმში ურთიერთ კავშირის მოძებნა და დამყარება.
შეტანა/გამოტანის( BIOS) საბაზო სისტემის პარამეტრების დაყენება–ერთ ერთ სერიოზული პრობლემაა,რომელიც კონფიგურაციის შეცვლის დროს წარმოიქმნება (ახალი კომპლექტური,პერიფერიული მოწყობილობების დაყენების დროს, მაგალითად როგორიცაა პრინტერი,სკანერი). ხშირი დაკიდება, მოწყობილობის და გამოყენებითი პროგრამების არაკორექტული მუშობა–BIOS–ის პარამეტრების არასწორი დაყენების ბრალი შეიძლება იყოს ყველაფერი ეს. დასკვნა არის:საჭიროა მომხმარებელი თავისუფლად ორიენტირებდეს პროგრამის მრავალრიცხოვან განყოფილებებსა და ოფციებში,მათ დაყენებაში.
ოპერაციული სისტემის და გამოყენებითი პროგრამის გამართული მუშაობის უზრუნველყოფისთვის BIOS–ში სპეციალური პროგრამებით შეიტანება კომპიუტერის ყველა კომპონენტის პარამეტრები,ოპერატიული მეხსიერებიდან დაწყებული,პროცესორის სიხშირის მუშაობა და პრინტერისა და სხვა პერიფერიული მოწყობილობების მუშაობით დამთავრებული. BIOS–ის სწორი გამართვა გაზრდის კომპიუტერის ქმედით უნარიანობას 30%–ით.
როგორ განვსაზღვროთ BIOS–ის პარამეტრების შეცვლის აუცილებლობა:
ახალი დედაპლატის დაყენება.
დედაპლატის გამოშვებისას ხდება შუალედური პარამეტრების დაყენება რამაც შეიძლება გამოიწვიოს „სტაბილურობის“ და „სიჩქარის“ ურთიერთწინააღმდეგობაში მოყვანა.
ახალი კომპ–ის ყიდვა.
აწყობისას ხდება კომპიუტერის ქმედითუნარიანობის შემოწმება სხვადასხვა ტესტებით. ამ შემთხვევაში ხდება ძირითადი პარამეტრების ავტომატური დაყენება, ყოველივე ეს ვერ უზრუნველყოფს მაქსიმალური შესაძლებლობების გამოყენებას.
კონფიგურაციის თვითნებური შეცვლა.
გაფართოების პლატების დამატება.ძველის შეცვლა უფრო ძლიერებით–ყველაფერი ეს ითხოვს რომელიმე პარამეტრების შეცვლას.მეორე შემთხვევაში უკვე არსებული Plug and Ply უზრუნველყოფს ნაკლებად ჩავერიოთ მოწყობილობის პარამეტრების დაყენებაში,მაგრამ ხშირად მაინც გვიწევს ამის ხელით გაკეთება მაგ: თუ USB არის დაკავებული არ არსებული მოწყობილობით(კომპიუტერში შეცდომით არის მითითებული USB მისამართი), ამ შემთხვევაში აუცილებელი ხდება ჩარევა და მისი ხელით შესწორება.
დაყენებულ კომპონენტებს შორის წინააღმდეგობის წარმოშობის დროს.
ამ შემთხვევაშიც BIOS–ის პარამეტრები უნდა დავაყენოთ მოცემულ კონფიგურაციასთან ახლოს მყოფი მნიშვნელობებით.
კიდევ ერთი მიზეზი რომლის გამოც მომხმარებელი უნდა ჩაერიოს BIOS–ში არის მატერიალური საშუალებების ეკონომია, რატომ უნდა იყიდო ახალი პროცესორი ან მეხსირების მოდელი, როცა შეიძლება არსებულის ოპტიმიზაცია.მაგალითად ცოტა რომ გავზარდოთ სისტემური სალტის სიხშირე, ამან შეგვიდძლია მიგვიყვანოს კომპიუტერის არასტაბილურ მუშაობამდე, მაგრამ თუდავიცავთ ზოგიერთ წესებს შეიძლება გავზარდოთ კომპიუტერის ქმედითუნარიანობა.
წყარო:WwW.FILE.Ge
BIOS–ის არსი
BIOS (ინგლისური სიტყვიდან Basic Input/Output System, შეტანა /გამოტანის საბაზო სისტემა)–პატარა ზომის პროგრამების ნაკრები, რომლის ფუნქციაში შედის მოწყობილობების საწყისი ტესტირება და კომპიუტერის კომპონენტებზე მოქმედებებს უზრუნველყოფს. რამოდენიმე სახის BIOS-ი გვაქვს: მაგალითად, ვიდეო პლატის მუშაობას უზრუნველყოფს BIOS-ვიდეო, დაწყებული ჩართვის მომენტიდან მისი ტესტირებით, პროცესორთან ვიდეო პლატის ურთიერთ ქმედებით დამთავრებული.მაგრამ სისტემური BIOS-ი წარმოადგენს სხვებთან შედარებით უფრო მნიშვნელოვანს კომპიუტერში, რომლის ფუნქციაშიც შედის:
სპეციალური სატესტო პროგრამებით კომპიუტერის ტესტირება დენის წყაროში ჩართვისას.
დამატებითი მოწყობილობების BIOS-ების მოძიება და მიერთება (ქსელის დაფა,ვიდეო).
კომპიუტერის კომპონენტებს შორის რესურსების განაწილება.
შეტანა/გამოტანის საბაზო სისტემის სამი დახმარებით ოპერაციული სისტემები და გამოყენებითი პროგრამები კომპიუტერის აპარატურული უზრუნველყოფით მუშაობენ. სხვა სიტყვებით, BIOS-პროგრამების კრებული არის, რომელიც Windows-ის მომხმარებლის ბრძანებებს გადათარგმნის კომპიუტერისთვის გასაგებ ენაზე. დისკებთან მიმართვის გარეშე პროცესორისათვის მისაწვდომია BIOS-ის შემადგენლობა, რაც კომპიუტერს საშუალებას აძლევს იმუშაოს დაზიანებული დისკური სისტემის შემთხვევაშიც. პროცესორის ურთერთ ქმედებას ოპერაციულ და კეშ მეხსიერებასთან, ჩიფსეტების მიკროსქემების შიდა (გარე) მოწყობილობებთან, აგრეთვე ერთმანეთთან უზრუნველყოფს BIOS-ის სისტემაში შემავალი პროგრამები.
CMOS (ინგლისური სიტყვიდანაა Complementary Metaal-Oxi-semiconductor)
ენერგო დამოუკიდებელი მეხსიერება რომელიც ინახავს ინფორმაციას კომპიუტერის კონფიგურაციის შესახებ. ეს სახელწოდება მიიღოო მიკროსქემის დამზადების ტექნოლოგიიდან. მას აქვს ძალიან დაბალი ელექტრო ენერგიის მოხმარების მაჩვენებელი,ამიტომ მასში შენახული ინფორმაციის შენარჩუნებისათვის საკმარისია მცირე ტევადობის ელემენტი, რომელიც განთავსებულია დედა პლატაზე. ბევრი მომხმარებელი BIOS-ის და CMS-ის არს ერთმანეთში ურევენ. BIOS-ეს არის პროგრამების ნაკრები, რომელიც კომპიუტერის მუშაობისთვის გამოიყენება, ხოლო CMOS-მიკროსქემების დამზადების ტექნოლოგია, რომელიც გამოიყენება BIOS-ის შეცვლადი ინფორმაციის შესანახად. კომპიუტერის ჩატვირთვისთვის აუცილებელ ინფორმაციას შეიცავს CMOS მეხსიერების მიკრო სქემა: მყარი დისკის პარამეტრს,კლავიატურის,მონიტორის,პროცესორის მუშაობის პარამეტრები, ჩიპსეტების, ოპერაციული მეხსიერების და ა.შ.
ESCD (ინგლისური სიტყვიდანაა Extended System Configuration Data, კონფიგურაციის გაფართოებული მონაცემები)-ენერგო დამოუკიდებელი მეხსიერების არე Plug and Play დინამიურად კონფიგურირებადი მოწყობილობის პარამეტრების შესანახად. ახალი მოწყობილობის დამატების დროს და არსებულის შეცვლისას. კონფიგურაციის ცხრილის შემდეგ მონიტორზე უნდა გამოჩნდეს წარწერა „Updating ESCD… Success”, რომელიც ESCD არეში მონაცემებს წარმატებით განახლებას აღნიშნავს. BIOS-ის ეს არე კონფიგურაციის შეცვლისას მომხმარებლის ჩარევის გარეშე ავტომატურად ახლდება.
NVRAM (ინგლისური სიტყვიდანაა Non Volatile)-ენერგოდამოუკიდებელი მეხსიერება. ენერგოდამოუკიდებელი მეხსიერების რამოდენიმე ტიპი არსებობს. მათ რიცხვს მიეკუთვნება ქვემოთ ჩამოთვლილები.
EPROM (ინგლისური სიტყვიდანაა ინგლისური სიტყვიდანაა Erasable Programmable Read Only Memory)- მუდმივი მეხსიერების მიკროსქემა, რომლის შიგთავსი ულტრა იისფერი გამოსხივების დახმარებით იშლება. BIOS-თვის ესეთი მიკროსქემები გამოჩენამდე უფრო სრულყოფილის გამოჩენამდე.
EEPROM (ინგლისური სიტყვიდანაა Electrically Erasable Programmable Read Only Memory)-მუდმივი მეხსიერების მიკროსქემა, რომლის შიგთავსი სპეციალური ელექტრო სიგნალის მეშვეობით იშლება. კვების წყაროს გამორთვის შემდეგაც ინახება მასში მონაცემები. მეხსიერების ამ სპეციალურ სახეს Flash ROM-ი ეწოდება. შესაძლებელია პირდაპირ კომპიუტერში მასში არსებული ინფორმაციის ახლიდან გადაწერა.
PnP BIOS (Plug and Play BIOS)-BIOS, რომელიც Plug and Play ტექნოლოგიას ხელს უწყობს.ის აუცილებლად Flash ROM მიკროსქემაზე უნდა იყოს ჩაწერილი.
RTC (Real Time Clock)- რეალური დროის საათი. როგორც წესი, CMOS მეხსიერების (იმავე აკუმულატორიდან იკვებებიან კვების წყაროდან გამორთვის შემდეგ)ერთ მიკროსქემაში არიან გაერთიანებული.
ჩვეულებრივ BIOS-ის პროგრამული უზრუნველყოფისათვის თანამედროვე დედაპლატის შექმნაზე,ამაზე სპეციალიზირებული რამდენიმე კომპანია მუშაობს. თუმცა პლატის რამოდენიმე წარმოებული (მაგალითად IBM,Intel) ხანდახან BIOS-ის შექმნას თავისთავზე იღებენ. ძირითადი წარმოებლებს შორის ოთხის გამოყოფა შეიძლება:
Award Software- ოფიციალური საიტია http://www.award.com/ , AWARD BIOS;
Phoenix Technologies LTD-ოფიციალური საიტია http://www.ptltd.com/, Phoenix BIOS;
American Megatrends Ine-ოფიციალური საიტი http://www.megatrends.com/, AMI BIOS;
Microid Research- ოფიციალური საიტი http://www.mrbios.com/, MR BIOS.
მწარმოებლების ოფიციალურ საიტზე BIOS-ის კონკრეტულ ვერსიაზე ყოველთვის შეგეძლებათ დაწვრილებითი ინფორმაციის ნახვა და გადმოწეროთ მისი განახლება.
ყველაზე პოპულარულ და გავრცელებულ ვერსიებს დგეს წარმოადგენს AWARB BIOS და AMI BIOS მაგიდური სისტემისთვის და ნოუთბუქებისთვის Phoenix BIOS.
ინფორმავიის შეტანა/გამოტანის საბაზო სისტემა BIOS-ში შესასვლელი პაროლის მოხსნა.
თუ დაგვავიწყდა BIOS-ში შესასვლელი პაროლი, მაშინ კომპიუტერი არ ჩაიტვირთება. პაროლის მოხსნა შეიძება ისეთი პროგრამებით, როგორიცაა: Amipass,Passcmos და სხვ. მაგრამ ზოგჯერ აღნიშნული პროგრამები ვერ უზრუნველყოფენ პაროლის მოხსნას.ამ შემთხვევაში საჭიროა გავხსნათ სისტემური ბლოკის კორპუსი და ვნახოთ BIOS-ი, რომელიც დამაგრებულია დედა პლატაზე. BIOS-ის ყველა მონაცემი ჩაწერილია ე.წ. CMOS-ს მეხსიერებაში. თითქმის ყველა თანამედროვე სისტემურ პლატაზე CMOS-ის გასუფთავების (წაშლის) შესაკრავი ე.წ.ჯამპერი (რუსულად-перемычка), იმყოფება ელემენტის გვერდით. ძირითადად გააჩნია 4 კონტაქტი. ნორმალური მდგომარეობის შემთხვევაში მე-2 და მე-3 კონტაქტია შეერთებული. პაროლის მოხსნისათვის საჭიროა პირველი და მეორე ან მესამე და მეოთხე კონტაქტების გადაერთება. ზოგჯერ მეორე და მესამე კონტაქტების გადაერთებაც აკეთებს ჩამოყრას. თუ ასეთი შესაკრავი ვერ ვიშოვეთ,მაშინ უნდა ავიღოთ ელექტროსადენი და ერთი წვერი მივადოთ კორპუსის შეუღებავ ნაწილს, რათა კარგი კონტაქტი გვქონდეს და მეორე წვერი მივადოთ ყველა მიკროსქემის გამომყვანებს (ფეხებს), გარდა პროცესორისა. თუ დედა პლატაზე დამონტაჟებულია მიკროსქემა ორ რიგად განლაგებული 24 გამომყვანით, მაშინ ჯობია დავიწყოთ ამ მიკროსქემიდან. ასეთ მოქმედებას CMOS მეხსიერების გაწმენდის დიდი ალბათობა გააჩნია. შემდეგ ჩავრთოთ კომპიუტერი და ვნახოთ გაეშვება თუ არა. თუ გაეშვა ე.ი. CMOS მეხსიერება გაწმენდილია და შესაბამისად პაროლიც მოხსნილია.
ზოგჯერ პაროლის მოსახსნელად ხსნიან ელემენტს ან ამოკლებენ, რომელსაც სასურველ შედეგამდე ვერ მივყავართ CMOS-ის დამოკლება იწვევს მის ნაადრევ გამოსვლას მწყობრიდან.
