ჯამბო

მაზეგე ჯუმბერას მიეცი კაცო და კეისარს კეისრისა მივცეთ რა "ბრატ" :dwarf:

ზეგე მარგეს აქვს და მაგას ვერ გადავახტები <_<

უბრალო შენ იყავი თუ კაია ! რუთი რათქმა უნდა :dabolili:

შენ ვერ გაედიტებ ჩამირთეთ ადმინი! :baby:

დახედე შენს სურათს :chojinfc:

ახ ასე ხო? ხარაშოოოოოოოოოოო ვოტ ტაკ!

ლეონ მოგაჭრი ხელებს რა Fიმეილ ბიჯო

:lollol: :lollol: იყოს ცოტა ხანი თუ შევეჩვიე თუ არადა ისევ დაგღლით ადმინებს :keh2:

პროფილი შევავსო თორე მეც ახლა XEON-ები არ მეყენოს მეზარება ახლა სელერონების და რაცხეების წერა ძველ ფორუმზე შეუჭამიათ ჩემი ავატარი და სად ვეძებო ახლა :chojinfc:

ვანო ერთი მეც გამაქართულე აბა თუ მომეწონება :D

ამ ბოლო დროს სამსუნგი მაგარ ტვ-ებს უშვებს აქ ცოტა ვერ გავიგესავით ანუ აპსქეილს აკეთებს თუ რას შვება 1080P-ს "წელავს" ანუ მაგ გაფართოებაზე ხო?

მისურის უნივერსიტეტის "განსწავლულებმა" წარადგინეს ეგრეთწოდებული ბირთვული ბატარეა, რომელიც ენერგიას რადიოაქტიური იზოტოპებისგან იღებს. ამ ნივთიერებების "განადგურების" ენერგია , გროვდება და გარდაიქცევა ელექტროენერგიად. ასეთი ტიპის ბატარეები უკვე გამოიყენება სამხედრო და აეროკოსმიურ მრეწველობაში, მაგრამ ისინი ზომით საგრძნობლად დიდები არიან, ხოლო ახალი ბატარეა, რომელიც მისურის უნივერსიტეტში შეიქმნა, გაბარიტებით ჩვეულებრივი მონეტის ტოლია. ავტონომიური მუშაობის დრო, რომელსაც იგი გვპირდება, მილიონჯერ მეტია ჩვეულებრივ ბატარეებთან შედარებით. ეს ფაქტიურად ასეულობით წლებს უდრის. კომპაქტური ბირთვული ბატარეების განსაკუთრებულობა მდგომარეობს იმაში,რომ ის იყენებს თხევად ნახევრადგამტარ ნივთიერებებს, რადგანაც მყარი ნივთიერებები შეიძლება დაიშალოს იზოტოპების ზემოქმედების შედეგად. ამიტომ ბატარეები სავალდებულოა დიდი ზომის იყოს. მაგრამ რადგან ლაპარაკი მიდის მინიატურიზაციის შესახებ, მაშინ ასეთი მიდგომა არ გამოდგება და ამიტომ გამომგონებლებმა სხვა გზას მიაგნეს - სითხის გამოყენება. პერსპექტივაში, ასეთი ბატარეები შეიძლება გამოყენებულ იქნას პორტატულ ტექნიკაში, მაგალითად, მობილურ ტელეფონებში. ამასთანავე, "ჭკუის კოლოფები" () იუწყებიან რომ ეს ბატარეები სრულიად უსაფრთხოა, იმისდამიუხედავად რომ ბირთვული ტექნოლოგია გამოიყენება. ჭყარო --------------------------------------- პ.ს როგორია ისე ჯიბით ბირთვულ ბატარეას რო ატარებთ? ვაიდა აგიფეთქდეთ ........... (battery-ბატარეა, ხოდა არავინ დაიწყოთ შესწორებები და არ მითხრათ ბატარეიკა ქვია მაგასო )

მაინც ჩაბნელებულია... ანზორ მიდი აბა ღია ყვითელი გააკეთე (რო წაუფოსფორისფრებდეს ისე )

მართალია მეც აზრზე არ ვიყავი ფორუმების თავის დროზე და არც მაინტერესებდა :chojinfc:

მომეწონა მეც , საკაიფოა თან ლოგოც გამოვიდა იმ სპიდომეტრით (O,C) ამ ორიდა პირველი ჯობია, მაგრამ because speed matters ცოტა გაამუქეთ ან ფერი შეუცვალეთ თორე არ ჩანს

მე ვუყურებდი თავიდან ეგრე სადღაც ნახევარი წელი თუ მეტი და მერე გადავწყვიტე ფორუმზე დარეგისტრირება ოღონდ ის დრო იყო პორტალი რო პორტალობდა :D

საჭირო არის მაგრამ რახან მთავარ ლინქზე ფორუმი დევს მერე უკვე აზრს კარგავს იმიტომ რომ პორტალის ლინქის ძებნას არავინ დაიწყებს ასე რომ დაარიგეთ პენსიები :)

Windows XP (Sp3) DOWNLOAD: Windows XP SP3 ORIGINAL IMAGE: Allshares.ge ლინკი (განახლებული ლინკისთვის მადლობა matusala-ს) ტორენტის ლინკი განახლებული საინსტალაციო დისკი (მოყვება ყველა არსებული მაღალი პრიორიტეტის განახლება და ზოგი ოპციონალური განახლება, ინტეგრირებულია IE8 და WMP11: DOWNLOAD Updatet ISO allshares.ge ბმული (ლინკისთვის მადლობა OpTiMeR-ს) დეტალები 2015 წლის იანვრის განახლებებით ნახეთ უსაფრთხოება Windows XP-ზე[თემა compinfo.ge-დან] იმიჯის დისკზე ჩაწერის ინსტრუქცია 1 Windows XP-სარჩევი ინსტრუქცია 2: Ultraiso << პროგრამა რომლის დახმარებითაც უადვილესად ჩაწერთ ვინდოუსს დისკზე ვიქცევით შემდეგნაირად : ვდებთ ცარიელ CD დისკს დრაივში (შესაძლოა DVD-ს გამოყენებაც სურვილის შემთხვევაში, განსხვავება არაა ფაქტიურად) უბრალოდ ორჯერ "ვაკლიკებთ" ვინდოუსს (პირველ ლინქში არსებულ ფაილს ) გამოდის ულტრაისოს ფანჯარა, შემდეგ ვიქცევით სურათების მიხედვით ( ? დისკზე ჩასაწერად შეგიძლიათ გამოიყენოთ სხვა ნებისმიერი თქვენთვის სასურველი პროგრამა,მაგალითები მოყვანილია მათთვის, ვინც არ იცის თუ როგორ კეთდება ეს... სამუზეუმო კომპებისთვის მაქსიმუმ 256მბ RAM-ით და Pentium 3 პროცესორით გირჩევთ გამოიყენოთ XP SP2 Lite რომელიც ორიგინალი XP SP2 იმიჯიდანაა მომზადებული ჩემს მიერ და დატესტილი მაქვს პირადად ბევრ კომპზე

ახლა რა ხდება... ეს არის ლექციების კურსი რომელსაც მე გავდივარ ამჟამად უნივერსიტეტში და მინდა თქვენც გაგიზიაროთ, უმორჩილესად გთხოვთ წაიკითხოთ და პოსტები თემასთან დაკავშირებით გააკეთოთ და არა მხოლოდ "საღოლ ჯამბო" და ა.შ თუნდაც იმიტომ რომ ეს ჩემი კი არ ჩემი ლექტორის დაწერილია N1 შესავალი, ტოპოლოგიები N2 OSI მოდელი N3 პაკეტების სტრუქტურა და დანიშნულება N4პროტოკოლები N5 ინფორმაციის გაცვლის მეთოდები N6 სტანდარტული ქსელები N7 Ethernet/Fast Ethernet ქსელების ალგორითმები N8 ადრესაცია IP-ქსელებში TCP/IP სტეკის მისამართების ტიპები მოკლედ ის თემები დავხურე და თუ ვინმე წაიკითხავთ და რამე კითხვა გაგიჩნდებათ აქ დაწერეთ

ლექცია 8. ადრესაცია IP-ქსელებში TCP/IP სტეკის მისამართების ტიპები TCP/IP სტეკში გამოიყენება მისამართების სამი ტიპი: ლოკალური (ე.წ. აპარატურული) მისამართები, IP-მისამართები და სიმბოლური დომენური სახელები. TCP/IP ტერმინოლოგიაში ლოკალური მისამართის ქვეშ იგულისხმება მისამართის ტიპი, რომელიც გამოიყენება საბაზო ტექნოლოგიების საშუალებების მიერ ინფორმაციის გადასაცემად ქვექსელში, რომელიც წარმოადგენს შედგენილი ქვექსელის ელემენტს. სხვადასხვა ქვექსელებში გამოიყენება სხვადასხვა ქსელური ტექნოლოგიები, პროტოკოლების სხვადსხვა სტეკი, ამიტომაც TCP/IP სტეკის შექმნისას შემოღებულ იქნა ლოკალური მისამართების სხვადასხვა ტიპები. თუ ქვექსელი ლოკალური ქსელია მაშინ ლიკალურ მისამართს წარმოადგენს MAC-მისამართი. MAC-მისამართი განისაზღვრება ქსელური ადაპტერისა და მარშრუტიზატორების ქსელური ინტერფეისების საშუალებით. MAC-მისამართები განისაზღვრება მოწყობილობის მწარმოებლის მიერ და არის უნიკალური, რადგანაც მათი მართვა ხდება ცენტრალიზებულად. ლოკალური ქსელის ყველა არსებული ტექნოლოგიებისათვის MAC-მისამართს გააჩნია 6 ბაიტიანი ფორმატი, მაგ. 11-A0-17-3D-BC-01. რადგან IP პროტოკოლს შეუძლია იმუშაოს უფრო მაღალი დონის პროტოკოლებთან, როგორიცაა IPX და X.25. ამ შემთხვევაში ლოკალური მისამართი IP პროტოკოლისათვის იქნება შესაბამისად IPX და X.25 მისამართები. უნდა გავითვალისწინოთ, რომ კომპიუტერს ლოკალური ქსელში შეიძლება ჰქონდეს რამოდენიმე ლოკალური მისამართი ერთი ქსელური ადაპტერის შემთხვევაშიც. ზოგიერთ ქსელური მოწყობილობას არ გააჩნია ლოკალური მისამართი. მაგ., ასეთ მოწყობილობებია მარშრუტიზატორების გლობალური პორტები, რომლებიც დანიშნულია შესაერთებლად “წერტილი-წერტილი”. IP-მისამართი წარმოადგენს მისამართების ძირითად ტიპს, რომლის საფუძველზეც ქსელური დონე აგზავნის პაკეტებს ქსელებს შორის. ეს მისამართები შედგება 4 ბაიტისგან, მაგ. 109.26.17.100. IP-მისამართი განისაზღვრება ადმინისტრატორის მიერ კომპიუტერისა და მარშრუტიზატორების კონფიგურაციისას. IP-მისამართი შედგება ორი ნაწილისგან: ქსელის ნომრისა და კვანძის ნომრისაგან. ქსელის ნომერი შეირჩევა ადმინისტრატორის მიერ ნებისმიერი ან Internet-ის (Internet Network Information Center, InterNIC) სპეციალური ქვეგანყოფილების რეკომენდავიების მიხედვით, თუ ქსელმა უნდა იმუშაოს, როგორც Iნტერნეტ-ის შემადგენელმა ნაწილმა. Internet-ის სერვისების მიმწოდებლები ჩვეულებრივ მისამრთების დიაპაზონს იღებენ IInterNIC-გან და შემდგომ ანაწილებენ თავიანთ აბონენტებს შორის. მარშრუტიზატორი განსაზღვრების თანახმად შედის რამოდენიმე ქსელში და ამიტომაც მის ყოველ პორტს გააჩნია საკუთარი IP-მისამართი. საბოლოო კვანძი შეიძლება შედიოდეს რამოდენიმე IP-ქსელში. ამ შემთხვევაში კომპიუტერს უნდა გააჩნდეს რამოდენიმე IP-მისამართი ქსელური კავშირების რიცხვის მიხედვით. მაშასადამე, IP-მისამართით ხასიათდება არა ერთი ცალკეული კომპიუტერი ან მარშრუტიზატორი, არამედ ერთი ქსელური შეერთება. სიმბოლური დომენური სახელები. სიმბოლურს სახელებს IP-ქსელებში ეწოდება დომენური და იგება იერარქიულად. სრული სიმბოლური სახელების შემადგენელები IP-ქსელებში იყოფა წერტილით და მათი ჩამოთვლა მიმდინარეობს შემდეგი თანმიმდევრობით: საბოლოო კვანძის მარტივი სახელი, შემდგომ კვანძების ჯგუფის სახელი (მაგ., ორგანიზაციის სახელი, შემდგომ უფრო მსხვილი ჯგუფის (ქვედომენების) სახელი და ყველაზე მაღალი დონის დოემნის სახელი (მაგ. ორგანიზაციების გამაერთიანებელი დომენი გეოგრაფიული თვალსაზრისით: RU-რუსეთი, UK-დიდი ბრიტანეთი, SU-აშშ). დეპმენურ სახელად შეიძლება გამოყენებულ იქნასbase2.sales.zil.ru. დომენურ სახელებსა და IP-მისამრთებს შორის არ არის არანაირი ალგორითმული შესაბამისობა, ამიტომაც აუცილებელია გამოყენებულ იქნას დამატებითი ცხრილები და სერვისები იმისათვის, რომ ქსელის კვანძი ერთმნიშვნელოვნად იქნას განსაზღვრული, როგორც დოემნური სახელების მიედ, ასევე IP-მისამრთის მიხედვითაც. TCP/IP ქსელებში გამოიყენება სპეციალური გამანაწილებებლი მომსახურება, რომელიც ადგენს ამ შესაბამისობას ქსელის ადმინისტრატორების მიერ შექმნილი შესაბამისობის ცხრილის საფუძველზე. ამიტომაც დომენურ სახელებს აგრეთვე უწოდებენ DNS-სახელებს. IP-მისამართის დანიშნულება IP-მისამართი (აი-პი მისამართი, შემოკლ. ინგლ. Internet Protocol Address-ინტერნეტ ოქმის მისამართი) – ლოკალურ ქსელში ან ინტერნეტში ჩართული მოწყობილობის (როგორც წესი კომპიუტერის) უნიკალური იდენტიფიკატორია (მისამართია). IP-მისამართი წარმოადგენს 32-ბიტურ (IPv4 ვერსიით) ან 128-ბიტურ (IPv6 ვერსიით) ორნიშნა რიცხვს, რომელიც ჩაიწერება ოთხი ათობითი რიცხვის სახით (0-დან 255-მდე), დაყოფილს წერტილებით. მაგ., 192.168.0.1. (ან 128.10.2.30 – ათობითი ფორმაა, ხოლო ამავე მისამართის ორობითი ფორმაა – 10000000 00001010 00000010 00011110) IP-მისამართი ენიჭება ჰოსტის ქსელის ინტერფეისს ანუ ქსელურ ინტერფეისულ კარტას (network interface card (NIC)) იგივე ქსელური ადაპტერი, რომელიც კომპიუტერის ერთ-ერთი შემადგენელი მოწყობილობაა. მაგალითად საბოლოო მომხმარებლის მოწყობილობები ქსელური ინტერფეისებით მოიცავს მუშა სადგურებს (workstation), სერვერებს, ქსელურ პრინტერებს, და IP-ტელეფონებს (IP phones). სერვერებს შეიძლება ჰქონდეთ ერთზე მეტი NIC და შესაბამისად ყოველ მათგანს ცალკეული IP-მისამართი. მარშრუტიზაციის ინტერფეისებსაც (Router interfaces), რომლებიც უზრუნველყოფენ კავშირს IP ქსელთან, შეიძლება გააჩნდეთ საკუტარი IP-მისამართი. ყოველი პაკეტი, რომელიც გადაიცემა ინტერნეტში, შეიცავს მიმღებისა და გადამცემის IP-მისამართებს, რომლებიც საჭიროა იმისათვის, რომ მიაღწიოს ინფრომაციამ ადრესატამდე და უკან დაუბრუნდეს პასუხი. IP-მისამართის სტრუქტურა IP-მისამართი – ეს არის 32 ბიტის (ნულებისა და ერთების) კომბინაცია (IPv4). ორობითი IP-მისამართის წაკითხვა ძალიან რთულია და ამიტომაც 32 ბიტი იყოფა 4 ბაიტად (8 ბიტად), რომლებსაც უწოდებენ ოქტეტებს. 32 ბიტისგან შემდგარი IP-მისამართის ფორმატი ძალიან რთულია წასაკითხად, ჩასაწერად და დასამახსოვრებლად და ამიტომ, რომ უფრო ადვილი გახდეს IP-მისამართის წაკითხვა ყოველი ოქტეტის წარმოდგენა ხდება მისი ათობითი მნიშვნელობით, რომლებიც ერთმანეთისგან გამოყოფილია ათობითი წერტილით. ჰოსტის IP-მისამართით დაკონფიგურირებისას გამოიყენება IP-მისამართის ათობითი ფორმა, როგორიცაა 192.168.1.5. 32 ბიტიანი IP-მისამართი განისაზღვრება IP-ის მე-4 ვერსიით (IPv4), რომელიც ფართოდ გამოიყენება ინტერნეტში. 32-ბიტიანი დამისამრთების სქემა იყენებს სულ 4 მილიარდ IP-მისამართს. ჰოსტი ღებულობს IP-მისამართს 32-ვე ორობითი ბიტის სახით NIC-ის მიერ, რომელიც ძალიან რთულად გასაგებია მომხმარებლისთვის და ამიტომაც ის გარდაიქმნება მისი ექვივალენტურ ათობით ოთხ ოქტეტად. სადაც თითოეული ოქტეტი შედგება 8 ბიტისგან, ხოლო ყოველ ბიტს გააჩნია განსაზღვრული მნიშვნელობა. მარჯვნიდან პირველი ბიტის სიდიდე 1-ის ტოლია, ხოლო დანარჩენი ბიტების მნიშვნელობები მარჯვნიდან მარცხნივ ტოლია: 2, 4, 8, 16, 32, 64 და 128. განვსაზღვროთ ოქტეტის მნიშვნელობა: ამისათვის შევკრიბოთ ოქტეტის მხოლოდ ის მნიშვნელობები, რომლებიც გამოსახულია ორობითი ერთიანით. • თუ პოზოციის მნიშვნელობა 0-ის ტოლია, მაშინ არ ვამატებთ ამ მნიშვნელობებს. • თუ რვავე ბიტი 0-ის ტოლია მაშინ 00000000-ის მნიშვნელობა 0-ის ტოლია. • თუ რვავე ბიტი 1-ის ტოლია მაშინ ოქტეტი 255-ის ტოლია (128+64+32+16+8+4+2+1=255). • თუ ოქტეტი შეიცავს, როგორც ერთებს ასევე ნულებს, მაგ., 00100111, მაშინ ამ ოქტეტის მნიშვნელობა ტოლია 39-ის (32+4+2+1=39) მაშასადამე, ყოველი ოქტეტის მნიშვნელობები იცვლება 0-დან 255-მდე დიაპაზონში. (ნახ.8.1) IP-მისამართის შემადგენელი ნაწილები ლოგიკური IP-მისამართი იერარქიულია და შედგება ორი ნაწილისაგან.. პირველი განსაზღვრავს ქსელს, ხოლო მეორე ამავე ქსელის ჰოსტს. მაგ. თუ ჰოსტს აქვს 192.168.18.57 IP-მისამართი, მაშინ პირველი სამი ოქტეტი განსაზღვრავს ქსელს (192.168.18), ბოლო ოქტეტი (57) კი ჰოსტს. ასეთ დამისამართებას ეწოდება იერარქიული. IP-მისამართებისა და Subnet მასკების ურთიერთკავშირი როგორც აღინიშნა, IP-მისამართი შედგება ორი ნაწილისაგან: ქსელური და ჰოსტის ნაწილისაგან, მათი ერთმანეთისაგან გარჩევა კი ეკისრება შუბნეტ მასკებს. IP-ჰოსტის დაკონფიგურებისას IP-მისამართთან ერთად მოიცემა შუბნეტ მასკაც, რომელიც ასევე 32-ბიტიანია, როგორც IP-მისამართი. შუბნეტ მასკა განასხვავებს IP-მისამართში თუ რომელია ქსელის ნაწილი და რომელი ჰოსტის. Subnet მასკისა და IP-მისამრთის შედარება ხდება მარცხნიდან მარჯვნივ თითოეული ბიტობით. ერთიანები Subnet მასკაში განსაზღვრავენ ქსელის ნაწილს, 0-ები კი ჰოსტის ნაწილს. როცა ჰოსტი აგზავნის პაკეტს, ის ადარებს Subnet მასკას თავის IP-მისამართთან და მიმღების IP-მისამართთან. თუ ქსელური ბიტები, როგორც გადამცემის ასევე მიმღების შეესაბამება ერთმანეთს მაშინ ორივე იმყოფება ერთ ქსელში და პაკეტი გადაეცემა ადრესატს ლოკალურად. თუ არ შეესაბამებიან, მაშინ გადამცემი ჰოსტი ამ პაკეტს გადაუგზავნის როუტერის ინტერფეისს სხვა ქსელში გადასაგზავნად. შუბნეტ მასკები მცირე და საშუალო ზომის ქსელებისათვის გამოიყურება შემდეგნაირად: 255.0.0.0 (8-ბიტი), 255.255.0.0 (16 ბიტი) და 255.255.255.0 (24 ბიტი). 255.255.255.0 (ათობითი) ანუ Subnet მასკა 11111111.11111111.1111111.00000000 (ორობითი) იყენებს 24 ბიტს ქსელის განსასაზღვრავად, ხოლო დანარჩენი 8 ბიტით განისაზღვრება ჰოსტი ამავე ქსელში. ჰოსტების რიცხვი გამოითვლება შემდეგნაირად: ჰოსტების ბიტების რიცხვი უნდა ავიყვანოთ 2-ის ხარისხში ანუ (2(ხარისხად 8) = 256). Aამ რიცხვს უნდა გამოვაკლოთ 2 (256-2=254). 2-იანს იმიტომ ვაკლებთ, რომ ყველა 1-იანი IP-მისამრთის ჰოსტის ნაწილში არის ფართოამუწყებლობითი მისამართი (broadcast address) ქსელისათვის და შეუძლებელია მინიჭებული ჰქონდეს ჰოსტისთვის. ხოლო 0-იანები ჰოსტის ნაწილში მიეკუთვნება ქსელს და ასევე შეუძლებელია მიენიჭოს ჰოსტს. Mმეორე მეთოდი ჰოსტების რიცხვის განსასაზღვრავად: შევკრიბოთ ჰოსტის ყველა შესაძლო ბიტი (128+64+32+16+8+4+2+1=255). Aამ რიცხვს გამოვაკლოთ 1 (255-1=254), რადგანაც ჰოსტის ბიტები ყველა არ შეიძლება იყოს 1-ის ტოლი. Aაქ არ არის აუცილებელი გამოვაკლოთ 2, რადგანაც 0-ის მნიშვნელობა 0-ია და თავისთავად არ დაემატება. 16-ბიტიანი მასკის შემთხვევაში გვაქვს 16 ბიტი (ორი ოქტეტი) ჰოსტის მისამართისათვის და ამ შემთხვევაში ჰოსტის მისამართი შეიძლება შეიცავდეს ყველა 1-იანს (255) თითოეულ ოქტეტში. Mმაგრამ ამ შემთხვევაში შეიძლება გამოიყურებოდეს როგორც ფართომაუწყებლობითი, მაგრამ რადგან სხვა ოქტეტი არ შეიცავს 1-იანებს, ამ შემთხვევაში ის ნამდვილად ჰოსტის მისამართია. IP-მისამართების კლასები IP-მისამართის სიგრძე შეადგენს 4 ბაიტს და ჩვეულებრივ ჩაიწერება ოთხი რიცხვის სახით, სადაც ყოველი ბაიტი გამოისახება ათობითი რიცხვით, რომლებიც დაყოფილნი არიან წერტილებით. მაგ., 128.10.2.30 – ტრადიციული ათობითი ფორმა მისამართის წარმოსადგენად, 10000000 00001010 00000010 00011110 – ორობითი ფორმა ამავე მისამართისა. მისამართი შედგება ორი ლოგიკური ნაწილისგან – ქსელის ნომრისა და ქსელში კვანძის ნომრისგან. მისამართის თუ რომელი ნაწილი მიეკუთვნება ქსელის ნომერს და რომელი კვანძისას, განისაზღვრება მისამართის პირველი ბიტების მნიშვნელობებით. ამ ბიტების მნიშვნელობები კი განსაზღვრავენ თუ რომელ კლასს მიეკუთვნება ესა თუ ის IP-მისამართი. ნახ. 8.1-ზე ნაჩვენებია სხვადასხვა კლასების IP-მისამრთების სტრუქტურა. თუ მისამართი იწყება 0-ით, მაშინ ის მიეკუთვნება A კლასს და ამ შემთხვევაში ქსელის ნომერსი იკავებს 1 ბაიტს, ხოლოდ დანარჩენი ნომრები ინტერპრეტირდება, როგორც კვანძის ნომერი. A კლასის ქსელებს გააჩნიათ ნომრები 0-დან 126-მდე. (0 არ გამოიყენება, ხოლო 127 დარეზერვებულია სპეციალური მიზნებისათვის, რაზეც გამახვილებთ ყურადგებას მოგვიანებით). A კლასის ქსელები მცირეა, ხოლო მათში კვანძთა რიცხვმა შეიძლება მიაღწიოს 2(ხარისხად 24)-ს, ანუ 16777216-ს. თუ მისამართის პირველი ორი ბიტი ტოლია 10-ის, მაშინ ის მიეკუთვნება B კლასს. B კლასის ქსელებში ქსელისა და კვანძის ნომრებისთის გამოყოფილია 16 16 ბიტი ანუ 2 ბაიტი. მაშასადამე B კლასის ქსელი მიეკუთვნება საშუალო სიდიდის ქსელს კვანძების მაქსიმალური რიცხვი რომელშიც ტოლია 2(ხარისხად 16)-ის, რომელიც შეადგენს 65 536 კვანძს. თუ მისამრთი იწყება 110 მიმდევრობით, მაშინ ის მიეკუთვნება C კლასს. ამ შემთხვევაში ქსელის ნომრისთვის განკუთვნილია 24 ბიტი, ხოლო კვანძის ნომრისთვის – 8 ბიტი. ამ კლასის ქსელები უფრო ფართოდაა გავრცელებული. მათში კვანძების რიცხვი შეზღუდულია 2(ხარისხად 8)-მდე ანუ 256-მდე. თუ მისამართი იწყება 1110 თანმიმდევრობით, მაშინ ის მიეკუთვნება D კლასს და აღნიშნავს განსაკუტრებულ, ჯგუფურ მისამრთს – multicast. თუ პაკეტში დანიშნულების მისამართად მითითებულია D კლასის მისამართი, მაშინ ასეთი პაკეტი უნდა მიიღოს ყველა კვანძმა, რომლებსაც მინიჭებული აქვთ მოცემული მისამართი. თუ მისამართი იწყება 11110 თანმიმდევრობით, მაშინ ის მიეკუთვნება E კლასს. ამ კლასის მისამრთები დარეზერვებულია მომავალში გამოსაყენებლად. 8.2 ცხრილში მოცემულია ქსელების ნომრები დიაპაზონი და კვანძების მაქსიმალური რიცხვი, რომლებიც შეესაბამება ქსელების ყოველ კლასს. მასკების გამოყენება IP-დამისამართებაში IP-მისამართები ტრადიციული სქემის მიხედვით იყოფა ქსელისა და კვანძის ნომრებად კლასის ცნების საფუძველზე, რომელიც განისაზღვრება მისამრთის პირველი ბიტებით. თუ 185.23.44.206 მისამართის პირველი ბაიტი შედის 128-191 დიაპაზონში, მაშინ შეიძლება ითქვას, რომ ის მიეკუთვნება B კლასს, ე.ი. ქსელის ნომერია პირველი ორი ბაიტი, რომელსაც ემატება ორი ნულოვანი ბაიტი – 185.23.0.0, ხოლო კვანძის ნომერია- 0.0.44.206. იმისათვის, რომ უფრო მოსახერხებელი იყოს ქსელისა და კვანძის ნომრების განსხვავება, შემოღებულ იქნა მათი განმასხვავებელი ნიშანი ე.წ. მასკა – ეს არის რიცხვი, რომელიც გამოიყენება IP-მისამართთნ ერთად; მასკას ორობითი ფორმა შეიცავს ერთიანებს სამ თანრიგად, რომლებიც IP-მისამართში განსაზღვრავს ქსელის ნომერს. რადგანაც ქსელის ნომერი შეადგენს მისამართის მთელ ნაწილს, ერთიანები მასკაში უნდა წარმოადგენდეს უწყვეტ თანმიმდევრობას. ქსელის სტანდარტული კლასებისათვის მასკებს გააჩნიათ შემდეგი მნიშვნელობები: • A კლასი – 11111111.00000000.00000000.00000000 (255.0.0.0); • B კლასი - 11111111. 11111111. 00000000.00000000. (255.255.0.0); • C კლასი - 11111111. 11111111. 11111111.00000000. (255.255.255.0); მასკის ჩანაწერებში გამოიყენება სხვა ფორმატებიც, მაგ., უფრო მოსახერხებელია მასკის მნიშვნელობის ჩაწერა თექვსმეტობით კოდში: FF.FF.00.00 – მასკა B კლასისათვის. ხშირად გამოიყენება შემდეგი ფორმის ჩანაწერიც 185.23.44.206/16 – ამ ჩანაწერში ქსელის ნომრისათვის გამოყოფილია 16 ორობითი თანრიგი. თუ ყოველ IP- მისამართში გამოვიყენებთ მასკას, მაშინ შეიძლება კლასების ცნებაზე უარის თქმა, რის შედეგადაც დამისამრთების სისტემა უფრო მოქნილი ხდება. მაგ., თუ ზემოთ განხილული მისამართი 185.23.44.206 ასოცირდება 255.255.255.0 მასკასთან, მაშინ ქსელის ნომერი იქნება 185.23.44.0 და არა 185.23.0.0, როგორც ეს განსაზღვრულია კლასების სისტემაში. მასკებში ერთიანების რიცხვი, რომელიც განსაზღვრავს ქსელის ნომრის საზღვარს, არ არის აუცილებელი 8-ი ჯერადი იყოს, რომ გაიმეოროს მისამრთის დაყოფა ბაიტებად. მაგ., ვთქვათ, 129.64.134.5 IP-მისამრთისათვის მითითებულია მასკა 255.255.128.0 ორობით კოდში: IP- მისამართი 129.64.134.5 – 10000001.01000000.10000110.00000101 მასკა 255.255.128.0 – 11111111.11111111.10000000.00000000 მასკის იგნორირებით კლასების სისტემის მიხედვით 129.64.134.5 მისამართი მიეკუთვნება B კლასს, ხოლო ქსელსი ნომერი კი იქნება პირველი ორი ბაიტი -129.64.0.0, ხოლო ჰოსტოს ნომერი – 0.0.134.5 კლასების შესაბამისი subnet მაკსები IP მისამართის კლასები და შესაბამისი Subnet მასკები მუშაობენ ერთდროულად იმისათვის, რომ განისაზღვროს თუ IP მისამართის რომელი ნაწილი გამოსახავს ქსელის მისამართს და რომელი ჰოსტისას. IP მისამართები იყოფა 5 ჯგუფად. A, B და ჩ კლასის მისამართები კომერციულია და გამოიყენება ჰოსტებისთვის. D კლასი დანიშნულია ფართომაუწყებლობისთვის (Multicast), ხოლო E კლასი ექსპერიმენტებისათვის. C კლასის მისამრთებს გააჩნია 3 ოქტეტი ქსელის ნაწილისათვის, ხოლო ერთი ჰოსტისთვის. ხოლო შესაბამისი Subnet მასკა შეიცავს 24 ბიტს (255.255.255.0). C კლასის მისამართები გამოიყენება მცირე მაშტაბის ქსელებისათვის. B კლასის მისამრთებში 2 ოქტეტი განკუთვნილია ქსელის ნაწილისათვის, მეორე ორი კი ჰოსტებისთვის. შესაბამისი Subnet მასკა შეიცავს 16 ბიტს (255.255.0.0). B კლასის მისამართები გამოიყენება საშუალო მაშტაბის ქსელებისათვის. A კლასის მისამართში მხოლოდ ერთი ოქტეტია განკუთვნილი ქსელისათვის, ხოლო დანარჩენი სამი ჰოსტისთვის. შესაბამისი Subnet მასკა არის 8 ბიტიანი (255.0.0.0). A კლასის მისამართები გამოიყენება დიდი ორგანიზაციებისათვის. IP მისამართის კლასი განისაზღვრება პირველი ოქტეტის მნიშვნელობით. მაგ. თუ IP მისამართის პირველი ოქტეტის მნიშვნელობა ხვდება 192-223 დიაპაზონში, მაშინ ის მიეკუთვნება C კლასის მისამართს. მაგ. 200.14.193.67 C კლასის მისამართია. (ცხრ.1.) Public and Private IP addresses ყოველ ჰოსტს, რომელიც შეერთებულია ინტერნეტთან გააჩნია უნიკალური public IP მისამართი. რადგანაც 32-ბიტიანი მისამართების განსაზღვრული რაოდენობაა, არსებობს რისკი იმისა, რომ შეიძლება არ იყოს საკმარისი. ერთ-ერთი გადაწყვეტილება ამ პრობლემისა პერსონალური მისამართების დარეზერვებაა ორგანიზაციის შიგნით, რაც საშუალებას აძლევს ჰოსტებს ორგანიზაციის შიგნით ჰქონდეთ კომუნიკაციის საშუალება ერთმანეთთან უნიკალური IP მისამართის გარეშე. RFC 1918 სტანდარტია, რომელიც არეზერვებს მისამართების რამოდენიმე დიაპაზონს შესაბამისად ყოველი კლასისათვის (A,B,C). როგორც ცხრ.8.2-შია ნაჩვენები პერსონალური მისამართები შეიცავენ ერთ A კლასის ქსელს, 16 B კლასის ქსელს და 256 C კლასის ქსელს. რაც ადმინისტრატორს აძლევს საკმაო მოქნილობას მიანიჭოს შიდა მისამართები. დიდ ქსელებს შეუძლიათ A კლასის პერსონალური ქსელის გამოყენება, რომელიც იძლევა 16 მილიონამდე პერსონალური (private) მისამართების გამოყენების საშუალებას. საშუალო ზომის ქსელის შემთხვევაში B კლასის პერსონალურ ქსელს შეუძლია გამოიყენოს 65 000- მდე მისამართი. სახლის ან მცირე ზომის ქსელის შემთხვევაში გამოიყენება C კლასის პერსონალურ ქსელს, რომელიც 254-მდე ჰოსტის საშუალებას იძლევა. პერსონალურ მისამართებს იყენებენ ჰოსტები ორგანიზაციის შიგნით, რადგანაც ისინი პირდაპირ არ არიან მიერთებული ინტერნეტთან. Aამიტომაც პერსონალური მისამართების ანალოგიური ნაკრები შეიძლება გამოიყენოს მრავალმა ორგანიზაციამ. პერსონალური მისამართები არ მარშუტირდება ინტერნეტში და ამიტომაც ის სწრაფად იბლოკება ISP მარშრუტიზატორის (Router) მიერ. პერსონალური მისამართების გამოყენება უზრუნველყოფს დაცვის განსაზღვრულ დონეს, რადგანაც ეს მისამართები მხოლოდ ლოკალური ქსელისთვისაა ცნობილი, ხოლო აუთსაიდერებს არ აქვთ მათთან პირდაპირი წვდომა. პერსონალური მისამართები გამოიყენება აგრეთვე მოწყობილობების დიაგნოსტიკური ტესტირებისათვის. ასეთი სახის მისამართი ცნობილია, როგორც უკუკავშირის მისამართი loopback address). A კლასის 127.0.0.0 ქსელი გამოიყენება loopback მისამართებისათვის. Unicast, Broadcast და Multicast მისამართები IP მისამართები იყოფა შემდეგ კატეგორიებად: Unicast, Broadcast დაMulticast მისამართები. ჰოსტი იყენებს Unicast IP მისამართს ერთი-ერთთან კომუნიკაციისას, Broadcast IP მისამართს ერთი-ბევრთან, ხოლო Multicast IP მისამართს ერთი-ყველასთან. Unicast Unicast მისამართი ყველაზე ზოგადი ტიპია IP ქსელისა. პაკეტი Unicast მისამართით დანიშნულია სპეციალური ჰოსტისთვის. მაგალითად შეიძლება მოვიყვანოთ ჰოსტი 192.168.1.5 IP მისამართით (გადამცემი), რომელმაც გააგზავნა მოთხოვნა WEB გვერდზე სერვერისგან IP მისამართისგან 192.168.1.200 (მიმღები). Unicast პაკეტის გადაცემის და მიღების მომენტში მიმღების IP მისამართს შეიცავს IP პაკეტის თავსართი. შესაბამისი მიმღების MAC მისამართი გამოისახება Ethernet frame-ის თავსართი. IP მისამართი და MAC მისამართი კომბინირდება მონაცემების გადასაცემად სპეციალრუი ჰოსტისთვის. Broadcast Broadcast მისამართის შემთხვევაში პაკეტი შეიცავს მიმღების IP მისამართს, რომელიც შეიცავს მხოლოდ ერთიანებს ჰოსტის ნაწილში. ეს ნიშნავს, რომ ყველა ჰოსტს ლოკალურ ქსელში შეუძლია მიიღოს და ნახოს პეკეტები. ქსელური პროტოკოლების უმრავლესობა, როგორიცაა: ARP და DHCP იყენებენ Broadcast –ს. C კლასის ქსელს 192.168.1.0 შესაბამისი სუბნეტ მასკით 255.255.255.0 აქვს Bროადცასტ მისამართი 192.168.1.255. ჰოსტის ნაწილი არის, როგორც ათობითი 255 ასევე ორობითი 11111111 (ყველა ერთიანია). B კლასის ქსელს 172.16.0.0 შესაბამისი Subnet მასკით 255.255.0.0 აქვს Broadcast მისამართი 172.16.255.255. A კლასის ქსელს 10.0.0.0 შესაბამისი Subnet მასკით 255.0.0.0 აქვს Broadcast მისამართი 10.255.255.255. Broadcast მისამართს ქსელური ნაწილისთვის სჭირდება შესაბამისი Broadcast MAC მისამართი Ethernet frame-ში. Ethernet ქსელში Broadcast MAC მისამართი გამოისახება 48 ერთიანით თექვსმეტობითი ფორმით FF-FF-FF-FF-FF Multicast Multicast მისამრთის მეშვეობით გადამცემი პაკეტს გადასცემს მოწყობილობათა ჯგუფს. მოწყობილობებს, რომელიც მიეკუთვნება Multicast ჯგუფს მიენიჭება M MMulticast ჯგუფის IP მისამრთი. Multicast მისამრთის დიაპაზონი შეადგენს 224.0.0.0-დან 239.255.255.255-მდე. ე.ი. Mულტიცასტ მისამრთები გამოსახავენ მისამართების ჯგუფს (ზოგჯერ უწოდებენ ჰოსტის ჯგუფებს), რომლებიც გამოიყენება პაკეტის მიმღები. გადამცემს კი ყოველთვის Multicast მისამრთი გააჩნია. Multicast მისამრთების მაგალითად შეიძლება გამოყენებულ იქნას რემოტე თამაშები, როცა მოთამაშეები თამაშობენ დაშორებულ მანძილზე ერთ და იგვე თამაშს. მეორე მაგალითი შეიძლება იყოს დისტანციური სწავლება ვიდეო კონფერენციით, სადაც ბევრი სტუდენტი შეერთებულია ერთი და იგივე კლასთან. როგორც unicast ან broadcast, ასევე Multicast IP მისამრთები საჭიროებენ შესაბამის MAC მისამართებს ლოკალურ ქსელში ფრეიმების გადასაგზავნად. Multicast MAC მისამრთი სპეციალური სიდიდეა, რომელიც იწყება 01-00-5E (თექვსმეტობითში).

Ethernet/Fast Ethernet ქსელების ალგორითმები როგორც უკვე აღინიშნა CSMA/CD (Carrier-Sense Multiple Access with Collision Detection – მრავაჯერადი წვდომა გადამტანის კონტროლით და კოლიზიების აღმოჩენით) მეთოდი მიეკუთვნება დეცენტრალიზებულ შემთხვევით მეთოდებს (უფრო სწორედ, კვაზი-შემთხვევით მეთოდებს). ის გამოიყენება, როგორც ჩვეულებრივ Ethernet ქსელში, ასევე მაღალსიჩქარიან ქსელებში (Fast Ethernet, Gigabit Ethernet). თვით მეთოდის სახელწოდებას აქვს შემდეგი ისტორია. ადრეულ ქსელში (Alohanet), რომელიც ფუნქციონირებდა 1970 წელს ჰავაის კუნძულებზე, გამოიყენებოდა რადიოარხი და მუშაობდა თანამგზავრზე რეტრანსლატორზე (აქედან წარმოიქმნა სიტყვა “გადამტანი” მის სახელწოდებაში). Gგარდა ამ მეთოდისა გამოიყენებოდა უფრო მარტივი მეთოდიც (კოლიზიების აღმოჩენის გარეშე). CSMA მეთოდი Ethernet და Fast Ethernet ქსელებში გადამტანის ფუნქციას ასრულებს სინქროსიგნალი, რომელიც ერევა გადასაცემ ინფორმაციას, რომელიც უზრუნველყოფს საიმედო სინქრონიზაციას მიმღების მხარეს, რომელიც ხორციელდება სიგნალის დამატებითი იძულებითი გადასვლების ხარჯზე ორ (როგორც მანჩესტერ – II-ის კოდში) ან სამ ელექტრულ დონეს შორის (როგორც Ethernet 100BaseT4-ის კოდის შემთხვევაში ოთხი არაეკრანირებული (UTP) ხვეული წყვილის ბაზაზე). Kკლასიკური ჩშMA მეთოდისგან განსხვავებით CSMA/ჩD მეთოდში დამატებულია გადაცემის მომენტში კოლიზიების აღმოჩენა, რაც ზრდის ინფორმაციის გადაცემის სიჩქარეს. Ethernet და Fast Ethernet ქსელების დროითი დიაგრამები აღწერისას და აგრეთვე პაკეტების (კადრების) სიგრძეების შემთხვევაშიც გამოიყენება შემდეგი ტერმინები: • IPG (interpacket gap, პაკეტთაშორისი ხვრელი) – მინიმალური დროის ინტერვალი გადასაცემ პაკეტებს (9,6მკს Ethernet-თვის / 0,96მკს Fast Ethernet-თვის) შორის. მეორე სახელწოდება – კადრთაშორისი ინტერვალი. • ВТ (Bit time, ბიტის დრო) – დროის ინტერვალი ერთი ბიტის გადასაცემად (100ნწმ Ethernet-თვის / 10წმ Fast Ethernet-თვის). • PDV (Path delay Value, გზაში დაყოვნების დრო)- სიგნალის გავლის დრო ქსელის ორ კვანძს შორის (წრიული ანუ გაორმაგებული). ითვალისწინებს ჯამურ დაყოვნებას საკაბელო სისტემაში, ქსელურ ადაპტერებში და სხვა ქსელურ მოწყობილობებში. • Collision window (კოლიზიების ფანჯარა) – PDV-ს მაქსიმალური მნიშვნელობა მოცემული სეგმენტისათვის. • Collision domain (კოლიზიების არე, კონფლიქტის ზონა) – ქსელის ნაწილი, სადაც ადგილი აქვს კოლიზიას • Slot time (არხის დრო) – სეგმენტისთვის მაქსიმალური დასაშვები ფანჯარა (512• ВТ) • Minimum frame size – კადრის მინიმალური სიდიდე (512 ბიტი). • Maximum frame size – კადრის მაქსიმალური სიდიდე (1518 ბიტი). • Maximum nework diameter – (ქსელის მაქსიმალური დიამეტრი) – სეგმენტის დასაშვები მაქსიმალური დიამეტრი, რომლის დროსაც კოლიზიების ფანჯარა არ აღემატებს slot time-ს, არხის დროს. • truncated binary exponental back off (ორობითი შეკვეცილი ექსპონენციალური დაყოვნება) – დაყოვნება შემდგომი პაკეტის გადაცემის წინ კოლიზიების შემდგომ (მიღებულია 16 მცდელობა). გამოითვლება შემდეგი ფორმულის მიხედვით: RAND(0,2(min(N,10)) x 512 x ВТ; ________ (min(N,10) ხარისხში უნდა ეწეროს) სადაც N – მთვლელის მცდელობათა რიცხვი, RAND(a, ნორმალურად განაწილებული მთელი რიცხვების გენერატორი a…b დიაპაზონში უკანასკნელი ციფრის ჩათვლით. მოცემული პარამეტრი იცვლება დიაპაზონში – პაკეტის მინიმალური სიგრძე ან ქსელში სიგნალის გავრცელების მაქსიმალური დასაშვები ორმაგი დაყოვნება (PDV). ქსელის წვდომის ალგორითმი ნახ.5.1-ზე(იხილეთ მე-5 ლექციაში ) ნაჩვენებია ქსელის წვდომის სტრუქტურული სქემა CSMA/CD-ის მეთოდის შესაბამისად, სადაც გადასაცემად გამოიყენება კადრები. Kკადრის დასაწყისიდან, რომელიც დანიშნულია გადასაცემად, აბონენტი (კვანძი) აფორმირებს პაკეტს. შემდგომ ინფორმაციის ბლოკების აღნიშვნისას, რომლებიც გადაიცემა ქსელში CSMA/CD –ის ალგორითმის გამოყენებისას, ცნება “კადრი” და “პაკეტი” არ განსხვავდებიან რიგ შემთხვევებში. პრაკტიკაში ადგილი აქვს ასეთ შემთხვევებს. თუ პაკეტის მომზადების შემდეგ ქსელი თავისუფალია, აბონენტს (კვანძს) უფლება აქვს დაიწყოს გადაცემა. მაგრამ პირველ რიგში მან უნდა შეამოწმოს გავიდა თუ არა მინიმალური დასაშვები IPG დრო წინა გადაცემის შემდეგ (ნახაზზე ბლოკი1). მხოლოდ IPG დროის დამთავრების შემდგომ აბონენტს შეუძლია გადასცეს თავისი პაკეტი. ბიტების გადაცემა (ბლოკი 2 ნახაზზე). ყოველი ბიტის გადაცემის შემდეგ აბონენტი ამოწმებს კონფლიქტის (კოლიზიის) არსებობას ქსელში. თუ კოლიზია არ არის, ბიტების გადაცემა გრძელდება პაკეტის დამთავრებამდე (ბლოკი4 ნახაზზე). ამ შემთხვვვაში ითვლება, რომ გადაცემა წარმატებულად დამთავრდა. თუ რომელიმე ბიტის გადაცემისას აღმოჩენილ იქნა კოლიზია, მაშინ გადაცემა წყდება. Aაბონენტი (კვანძი) აძლიერებს კოლიზიას 32-ბიტიანი სიგნალის საცობის (JAM) გადაცემით და იწყებს მზადებას შემდეგ მცდელობაზე გადასცეს (ბლოკი 3 ნახაზზე). სიგნალი საცობი გარანტიას იძლევა, რომ კოლიზიას აღმოაჩენენ სხვა აბონენტებიც, რომლებიც მონაწილეობენ კონფლიქტში. სიგნალის საცობი გადაცემის შემდეგ, რომელმაც აღმოაჩინა კოლიზია, ზრდის მთვლელის მცდელობათა რიცხვს (გადაცემის დასაწყისში მთვლელი იმყოფებოდა ორ მდგომარეობაში). Mმცდელობათა მაქსიმალური რიცხვი არ უნდა აღემატებოდეს 16-ს, ამიტომ თუ მთვლელი გადაივსო, პაკეტის გადაცემის მცდელობა შეწყდება. Aამ შემთხვევაში ქსელი ძალიან გადატვირთულია, მასში კოლიზიების რიცხვი ძალიან დიდია. მოცემული სიტუაცია ავარიულია და მუშავდება უფრო მაღალ დონეებზე გაცვლის პროტოკოლების მეშვეობით. თუ მცდელობათა რიცხვმა 16-ს არ გადააჭარბა, მაშინ გამოითვლება დაყოვნების დრო მოცემული ფორმულის მიხედვით, შემდგომ კი გამოთვლილი დროითი ინტერვალის გამძლეობა. Dდაყოვნების სიდიდის შემთხვევითობა ალბათომის მაღალი ხარისხით მიუთითებს იმაზე, რომ კონფლიქტში მონაწილე ყველა აბონენტს დაყოვნების სიდიდე ექნებათ სხვადასხვა. შემდგომ პაკეტის გადაცემის მცდელობა მეორდება თავიდან. ხოლო აბონენტი, რომლის გამოთვლილი დაყოვნების სიდიდე ნაკლებია, გადაცემას დაიწყებს პირველად და დაბლოკავს სხვა დანარჩენს. თუ გადაცემის მოთხოვნის გამოჩენის მომენტში (პაკეტის მომზადების დამთავრების შემდგომ) ქსელი დაკავებულია მეორე აბონენტის მიერ, მაშინ მოცემული აბონენტი ელოდება ქსელის განთავისუფლებას (ბლოკი5 ნახაზზე). სელის განთავისუფლების შემდგომ ის უნდა ადელოდოს IPG დროს წინა გადაცემიდან საკუთარი გადაცემის დაწყებამდე. Eეს დაკავშირებულია კვანძის სწრაფქმედებით, რომელიც ამოწმებს გადამტანის არსებობას (გარემოს დაკავებულობას ამა თუ იმ გადამცემი აბონენტის მიერ). მაშასადამე, CSMA/CD მეთოდი არ ახდენს კოლიზიების თავიდან აცილებას, არამედ პირიქით, გვთავაზობს და ახდენს მის პროვოცირებას, ხოლო შემდგომ აგვარებს. მაგ. თუ გადაცემაზე მოთხოვნები ერთდროულად წარმოიმშვა რამოდენიმე აბონენტის მიერ, ქსელის განთავისუფლების შემდგომ ყველა ეს აბონენტი ერთდოულად იწყებს გადაცემას, რის შედეგადაც წარმოიქმნება კოლიზია. კოლიზიები წარმოიქმნება იმ შემთხვევაშიც, როცა ქსელი თავისუფალია, ხოლო Mმოთხოვნები გადაცემაზე რამოდენიმე აბონენტს წარმოექმნება ერთდროულად. სიტყვა “ერთდროულად” ნიშნავს სიგნალის ორმაგ გავლას ქსელში ინტერვალის ფარგლებში, ანუ 512-ბიტიან ინტერვალის ფარგლებში. ზუსტად 512-ბიტიანი ინტერვალის ფარგლებში ხდება კოლიზიების აღმოჩენა ქსელში. თუ კოლიზიის აღმოჩენა მოხდება 480-ბიტიან ინტერვალამდე, მაშინ წარმოიმნება პაკეტები, რომელთა სიგრძე ნაკლები იქნება მინიმალურ დადგენილ საზღვარზე 512-ბიტიან ინტერვალების ფარგლებში (64 ბაიტი) სიგნალის “საცობი” დამატებითაც. ასეთ პაკეტებს (კადრებს) უწოდებენ კარლიკურს (runt frames). თუ კოლიზია წარმოიქმნა (480-ბიტიანი ინტერვალის შემდეგ), მაშინ პაკეტი შეიძლება იყოს დასაშვები სიგრძის (სიგნალ საცობთან ერთად). ასეთ პაკეტებს ვუწოდოთ კარლიკური არაკორექტული იქნება. სიგნალი საცობი, რომელიც წარმოქმნის პაკეტის 32 უკანასკნელ ბიტებს, შეიძლება გამოდგეს საკონტროლო ჯამად. თუმცა ალბათობა იმისა, რომ საცობი შეესაბამება პაკეტის სწორ საკონტროლო ჯამს, უსასრულოდ მცირეა ( დაახლოებით 1 შემთხვევა 4.2 მილიარდიდან). კოლიზიები (პაკეტების გადაფართვა ერთმანეთით) აღმოჩენილ უნდა იქნას გადაცემის დასრულებამდე. ანალიზი ყოველი მიღებული პაკეტის ბოლოს FCS, ფაქტიურად დაბრკოლებებისადმი მდგრად ციკლურ კოდს CRC (Cyclic Redundancy Check) შეიცავს, გამოიწვევდა გადაცემის სიჩქარის მკვეთრად დაცემას. პრაქტიკულად კოლიზიების აღმოჩენა ხდება გადამცემი აბონენტის მიერ ან ქსელის გამმეორებლების მიერ, რომელიც შესაძლებელია გაფუჭებული პაკეტის გადაცემის დამთავრებამდე. თუ გავითვალისწინებთ, რომ ქსელის სიგრძე ლოკალურ ქსელში Ethernet / Fast Ethernet შეიძლება იყოს დიაპაზონში 64-დან 1518 ბაიტამდე და თუგადაცემის ადრეული შეწყვეტა და ხაზის განთავისუფლება ნიშნავს ქსელის გამტარუნარიანობის ეფექტიანობის შესამჩნევად გაზრდას. კოლიზიების პირველი ნიშანია სიგნალის საცობის წარმოქმნა გადამცემი აბონენტის მიერ პაკეტის გადაცემის დროს. სხვა ნიშნებია: • პაკეტის სიგრძე 64 ბაიტზე (512 ბიტი) ნაკლებია; • პაკეტი შეიცავს არასწორ საკონტროლო ჯამს FCS (უფრო სწორედ, არასწორ ციკლურ კოდს); • პაკეტის სიგრძე არ არის 8-ის ჯერადი. დაბოლოს, Ethernet ქსელში გამოიყენება კოდი მანჩესტერი-II და აპარატურული მეთოდი კოლიზიის განსასაზღვრავად, რომელიც ეფუძნება სიგნალის საშუალო მნიშვნელობის გადახრის ანალიზს 0-დან. ძალიან დატვირთული ქსელის შემთხვევაშიც კი ერთი აბონენტისათვის თანმიმდევრული კოლიზიების რიცხვი 3-ს არ აღემატება. ეს აიხსნება გადაცემა მოთხოვნის წარმოშობის შემთხვევითი ხასითით და კოლიზიის შემთხვევაში შემდეგი გადაცემის მცდელობის გადადების დისკრეტული მნიშვნელობით. კოლიზიების რიცხვი მით მეტია, რაც მეტია სეგმენტის დიამეტრი და რაც უფრო შორს არიან განლაგებული აბონენტები ინტენსიური ტრაფიკით. ქსელის წარმადობის შეფასება ქსელის წარმადობის შეფასება წვდომის შემთხვევითი მეთოდის CSMA/CD შემთხვევაში ნათლად არ არის გამოსახული რამოდენიმე მახასითებლის არსებობის გამო. უპირველეს ყოვლისა, უნდა აღინიშნოს ერთმანეთთან დაკავშირებული სამი მათთაგანი, რომლებიც ახასიათებენ ქსელის წარმადობას იდეალურ შემთხვევაში – კოლიზიების არარსებობის დროს და პაკეტების უწყვეტი ნაკადის გადაცემისას დაყოფილს პაკეტთაშორისი ინტერვალით IPG. ცხადია, ასეთი რეჯიმის რეალიზება შესაძლებელია თუ ერთი აბონენტი აქტიურია და გადასცემს პაკეტებს მაქსიმალური სიჩქარით. გამტარუნარიანობის არა სრულიად გამოყენება გარდა IPG ინტერვალისა დაკავშირებულია Ethernet პაკეტში სამსახურებრივი ველების არსებობით (ნახ.5.2). მაქსიმალური სიგრძის პაკეტი უფრო ჭარბია სამსახურებრივი ინფორმაციის წილთან შედარებით. ის შეიცავს 12304 ბიტს (IPG ინტერვალის ჩათვლით), მათგან 12000 სასარგებლო მონაცემებია. ამიტომაც პაკეტების გადაცემის მაქსიმალური სიჩქარე (ანუ სიჩქარე კაბელში - wire speed) Fast Ethernet ქსელის შემთხვევაში შეადგენს 10(მე-8 ხარისხში) /წმ/ 12304 ბიტ ≈ 8127,44 პაკეტი/წმ. გამტარუნარიანობა – სასარგებლო ინფრომაციის გადაცემის სიჩქარე მოცემულ შემთხვევაში ტოლია: 8127,44 პაკეტი/წმ ხ 1500 ბაიტი ≈ 12,2 მბ/წმ. ქსელის გადაცემის ფიზიკური სიჩქარის გამოყენების ეფექტურობა Fast Ethernet –ის (100 მბიტ/წმ) შემთხვევაში შეადგენს 8127,44 პაკეტი/წმ ხ 12000 ბიტი/ 10(მე-8 ხარისხში) ბიტი/წმ ≈ 98%. ინიმალური სიგრძის მქონე პაკეტის გადაცემისას კაბელში სიჩქარე არსებითად იზრდება. ამასთანავე გამტარუნარიანობა და ეფექტურობა შესამჩნევად (თითქმის 2-ჯერ) უარესდება სამსახურებრივი ინფორმაციის წილის გაზრდის გამო. რეალური ქსელებისათვის, როგორიცაა კერძოდ Fast Ethernet დიდი რაოდენობი|თ აბონენტების შემთხვევაში გამტარუნარიანობა 12,2 მბაიტ/წმ ზოგიერთი აბონენტისთვის პიკია, ანუ იშვიათად რეალიზებადი მნიშვნელობაა. Yყველა აბონენტის ერთნაირი აქტივობისას საშუალო გამტარუნარიანობა თითოეულისთვის შეადგენს 12,2/N მბაიტ/წმ, მაგრამ სინამდვილეში შეიძლება ნაკლები იყოს კოლიზიების შემთხვევაში, ქსელური აპარატურის შეცდომების შემთხვევაში და დაბრკოლებებლის ზემოქმედების შედეგად (როცა ლოკალური ქსელი მუსაობს ისეთ პირობებში, როცა საკაბელო სისტემა განიცდის დიდი გარეგანი ელექტრომაგნიტური ველების ზემოქმედებას). რეალური ქსელებისათვის წარმადობის ისეთი მაჩვენებელი, როგორიცაა ქსელის გამოყენების მაჩვენებელი (network utilization) უფრო ინფორმატიულია და ის შეადგენს ჯამური გამტარუნარიანობის წილს პროცენტებში. ის ითვალისწინებს კოლიზიებს და სხვა ფაქტორებსაც. არც სერვერს და არც არცერთი მუშა სადგურს არ გააჩნია საშუალებები ქსელის გამოყენების მაჩვენებლის განსასაზღვრავად, ამისათვის გამოიყენება აპარატურულ-პროგრამული საშუალებები, როგორიცაა ქსელის ანალიზატორები. მაგრამ ყოველთვის არ არის ხელმისაწვდომი მაღალის ღირებულების გამო. ისეთი დატვირთული ქსელებისათვის, როგორიცაა Ethernet და Fast Ethernet, ქსელის გამოყენების მაჩვენებლის ყველაზე ოპტიმალური მნიშვნელობაა 30%. ეს მნიშვნელობა შეესაბამება ქსელის მუშაობას ხანგრძილივი გაჩერებების გარეშე და უზრუნველყოფს საკმაო მარაგს დატვირთვის პიკური გაზრდის შემთხვევაში. თუმცა ქსელის გამოყენების მაჩვენებელი თუ შედგენს 80...90%-ს და მეტს, ეს მიუთითებს რესურსების მთლიანად გამოყენებაზე, მაგრამ არ ტოვებს მარაგს შემდგომისთვის. ღეალური ქსელებისათვის, მაგ. Fast Ethernet-ის შემთხვევაში ეს არის ჰიპოტეტური სიტუაცია. Nნახ.5.2.-ზე მოცემულია ქსელის გამოყენების მაჩვენებლის დამოკიდებულება დროზე იმ პირობით, რომ შემოთავაზებული დატვირთვა (offered load), ანუ მიმდინარე მოთხოვნა გამტარუნარიანობაზე, წრფივად იზრდება. თავიდან ქსელის გამოყენების მაჩვენებელი წრფივად იქრდება, ხოლო შემდგომ კონკურენცია გარემოს დაკავებაზე იწვევს კოლიზიებს. ამიტომ განხილული მაჩვენებელი აღწევს მაქსიმუმს (სრული დატვირთვის წერტილი გრაფიკზე). ხოლო შემოთავაზებული დათვირთვის შემდგომი გაზრდისას ქსელის გამოყენების მახასიათებელი იწყებს კლებას, განსაკუთრებით მკვეთრად გაჯერების წერტილის შემდგომ. Eეს ქსელის მუშაობის “ცუდი” არეა. ითვლება, რომ ქსელი კარგად მუშაობს, თუ შემოთავაზებული დატვირთვა და ქსელის გამოყენების მაჩვენებლები მაღალია.

თავი.6. სტანდარტული ქსელები ლოკალური ქსელების შექმნის მომენტიდან დღემდე შემუშავებულ იქნა ასობით სხვადასხვა ქსელური ტექნოლოგია, მაგრამ მათგან გავრცელება ჰპოვა რამოდენიმემ. რაც დაკავშირებულია, უპირველეს ყოვლისა, ქსელის ორგანიზაციის პრინციპების სტანდარტიზაციის მაღალი დონით და მათი მხარდაჭერით ცნობილი კომპანიების მიერ. განვიხილოთ ყველაზე პოპულარული სტანდარტული ლოკალური ქსელების აპარატურის ძირითადი თავისებურებები. ცხრ. 6.1-ში მოცემულია სტანდარტული ლოკალური ქსელების მახასიათებლების კლასიკური ვარიანტები. ყველა სტანდარტულ ქსელს გააჩნია რამოდენიმე ვარიანტი, რომლებიც განსხვავდებიან გამოყენებული კაბელის ტიპით, გადაცემის სიჩქარით, ქსელის დასაშვები ზომებით სტანდარტულ ქსელებს შორის ყველაზე ფართო გავრცელება ჰპოვა Ethernet ქსელმა. Pპირველად ის გამოჩნდა 1972 წელს (რომელიც შეიმუშავა კომპანია Xerox-მა). Qქსელი საკმაოდ წარმატებული აღმოჩნდა და 1980 წელს მხარი დაუჭირეს ცნობილმა კომპანიებმა, როგორიცაა DEC და Iნტელ (ამ კომპანიების გაერთიანებას დაერქვა DIX). M1985 წელს კი Ethernet გახდა საერთაშორისო სტანდარტი, რომელიც მიიღო უმსხვილესმა საერთაშორისო სტანდარტების ორგანიზაციამ: კომიტეტი 802 IEEE (Institute of Electrical and Electronic Engineers) და ECMA (European Computer Manufacturers Association). სტანდარტმა მიიღო სახელწოდება IEEE 802.3-ის სახით. ის განსაზღვრავს მრავალჯერად წვდომას სალტის ტიპის მონოარხთან, ამასთანავე აღმოაჩენს კონფლიქტებს და აკონტროლებს გადაცემას, ანუ CSMA/CD წვდომის მეთოდით. IEEE 802.3 სტანდარტის მახასითებლები: • ტოპოლოგია – სალტისებრი; • გადამცემი გარემო – კოაქსიალური კაბელი; • გადაცემის სიჩქარე – 10მბიტ/წმ; • ქსელის მაქსიმალური სიგრძე – 5კმ; • აბონენტების მაქსიმალური რაოდენობა – 1024-მდე; • ქსელის სეგმენტის სიგრძე – 500მ-მდე; • აბონენტების რაოდენობა ერთ სეგმენტზე – 100-მდე; • წვდომის მეთოდი - CSMA/ჩD; • მცირეზოლიანი გადაცემა, ე.ი. მოდულაციის გარეშე (მონოარხი). Ethernet ქსელი ამჟამად ძალიან პოპულარულია მსოფლიოში (ბაზრის 90%-ზე მეტს იკავებს). მისი პოპულარობა გამოიწვია იმანაც, რომ თავიდანვე ქსელის მახასითებლები, პარამეტრები, და პროტოკოლები ღია იყო, რის შედეგადაც მწარმოებლების დიდი რიცხვი უშვებდა Ethernet-ის აპარატურას, რომლებიც ერთმანეთთან იყვნენ თავსებადი. Ethernet კლასიკურ ქსელში გამოიყენებოდა 50-ომიანი კოქსიალური კაბელი ორი ტიპის (მსხვილი და წვრილი). თუმცა 90 წლებიდან ფართო გავრცელება ჰპოვა Ethernet-ის ვერსიამ ხვეული წყვილის ბაზაზე. აგრეთვე განსაზღვრულია სტანდარტი ოპტიკურ-ბოჭკოვანი კაბელის გამოყენებით. 1995 წელს შეიქმნა Eტჰერნეტ-ის უფრო სწრაფი ვერსიის სტანდარტი, რომელიც მუშაობდა 100მბიტ/წმ სიჩქარეზე (ე.წ. Fast Ethernet, სტანდარტი IEEE 802.3u), რომელიც გადამცემ გარემოდ იყენებს ხვეულ წყვილს ან ოპტიკურ-ბოჭკოვან კაბელს. 1997 წელს შეიქმნა ვერსია 1000მბიტ/წმ სიჩქარეზე (Gigabit Ethernet, სტანდარტი IEEE 802.3z). სალტის სტანდარტული ტოპოლოგიის გარდა ძალიან ფართოდ გამოიყენება პასიური ვარსკვლავისა და პასიური ხის ტოპოლოგიები. Aამ შემთხვევაში გამოიყენება რეპიტერები და რეპიტერული კონცენტრატორები, რომლებიც აერთებენ ქსელის სხვადასხხა ნაწილებს (სეგმენტებს). რის შედეგადაც ფორმირდება ხისებრი სტრუქტურა სხვადასხვა ტიპის სეგმენტებზე (ნახ.6.1) სეგმენტად შეიძლება გამოყენებულ იქნას კლასიკური სალტე ანუ ერთეული აბონენტი. სალტური სეგმენტებისთვის გამოიყენება კოაქსიალური კაბელი, ხოლო პასიური ვარსკვლავის შემთხვევაში (კონცენტრატორთან კომპიუტერების შესაერთებლად) – ხვეული წყვილი და ოპტიკურ-ბოჭკოვანი კაბელები. მთავარი მოთხოვნილებაა მოცემული ტოპოლოგიისადმი – არ იყოს მასში ჩაკეტილი გზები (პეტლები). Fფაქტიურად გამოდის, რომ ყველა აბონენტი მიერთებულია ფიზიკურ სალტესთან. რადგანაც სიგნალი ყოველი აბონენტიდან ვრცელდება ყველა მიმართულებით და უკან აღარ ბრუნდება (როგორც წრის შემთხვევაში). კაბელის მაქსიმალური სიგრძე მთლიანობაში თეორიულად აღწევს 6.5 კმ-ს, მაგრამ პრაქტიკულად არ აღემატება 3.5 კმ-ს. Fast Ethernet ქსელში სალტის ტოპოლოგია არ არის გათვალისწინებული, მასში გამოიყენება მხოლოდ პასიური ვარსკვლავი და ხე. Fast Ethernet ქსელში უფრო მკაცრი მოთხოვნებია ქსელის სიგრძის მიმართ. გადაცემის სიჩქარის 10-ჯერ გაზრდისას და პაკეტის ფორმატის დაცვისას, მისი მინიმალური სიგრძე 10-ჯერ მცირდება. ამასთანავე 10-ჯერ მცირდება ქსელში სიგნალის გავლის ორმაგი დროის დასაშვები სიდიდე (5,12მკწმ ნაცვლად 51,2მკწმ-ისა Eტჰერნეტ -ში). ინფორმაციის გადასაცემად Ethernet ქსელში გამოიყენება მანჩესტერის კოდი. წვდომა Ethernet ქსელში ხორციელდება შემთხვევითი CSMA/CD მეთოდით, რომელიც უზრუნველყოფს აბონენტების თანასწორობას. ქსელში გამოიყენება ცვალებადი სიგრძის პაკეტები შემდეგი სტრუქტურით (ნახ. 6.2) (რიცხვებით აღნიშნულია ბაიტების რაოდენობა). Ethernet კადრი (ანუ პაკეტი პრეამბულის გარეშე) უნდა შეადგენდეს არაუმცირეს 512-ბიტიან ინტერვალს ანუ 51,2 მკწმ-ს (დაახლოებით ეს არის ქსელში გავლის ორმაგი დროის ზღვრული სიდიდე). გათვალისწინებულია ინდივიდუალური, ჯგუფური და ფართომაუწყებლობითი დამისამართება. Ethernet პაკეტში შედის შემდეგი ველები: • პრეამბულა, რომელიც შედგება 8 ბაიტისაგან, პირველი შვიდი წარმოადგენს კოდს 10101010, ხოლო უკანასკნელი – 10101011 კოდს. IEEE 802.3 სტანდარტში მე-8 ბაიტს უწოდებენ კადრის საწყისს (SFD – Start of Frame Delimiter) და წარმოქმნის პაკეტის ცალკეულ ველებს. • მიმღების (გადამცემის) და გადამცემის (მიმღების) მისამართები შეცავენ 6 ბაიტს თითოეული, რომლებიც მინიჭება ხდება სტანდარტების მიხედვით. სამისამართო ველები მუშავდება აბონენტების აპარატურით. • მართვის ველი (L/T – Length/Type) შეიცავს ინფორმაციას მონაცემთა ველის სიგრძეზე. მას შეუძლია აგრეთვე განსაზღვროს გამოყენებული პროტოკოლის ტიპი. თუ ამ ველის მნიშვნელობა 1500-ზე მეტი არ არის, მაშინ ის მიუთითებს მონაცემთა ველზე. თუ აღემატება, მაშინ ის განსაზღვრავს კადრის ტიპს. მართვის ველი მუშავდება პრგორამულად. • მონაცემთა ველი უნდა შეიცავდეს 46-დან 1500 ბაიტამდე მონაცემებს. თუ პაკეტი შეიცავს 46 ბაიტზე ნაკლებ მონაცემებს, მაშინ მონაცემთა ველი ივსება ბაიტებით. IEEE 802.3 სტანდარტის მიხედვით პაკეტის სტრუქტურაში გამოიყოფა სპეციალური შევსების ველი (pad data – უმნიშვნელო მონაცემები), რომელსაც შეიძლება ჰქონდეს ნულოვანი სიგრძე, როცა მონაცემები საკმარისია (მეტია 46 ბაიტზე). • საკონტროლო ჯამის ველი (FCS – Frame Check Sequence) შეადგენს პაკეტის 32-თანრიგა ციკლურ საკონტროლო კოდს (CRC), რომელიც ამოწმებს პაკეტის გადაცემის სისწორეს. მაშასადამე, კადრის (პაკეტის პრეამბულის გარეშე) სიგრძე შეადგენს 64 ბაიტს (512 ბიტს). სახელდობრ ეს სიდიდე განსაზღვრავს ქსელში მაქსიმალურად დასაშვებ ორმაგ დაყოვნებას 512 ბიტიან ინტერვალში (51,2 მკწმ Ethernet-თვის ან 5,12 მკწმ-ს Fast Ethernet-თვის). სტანდარტის მიხედვით პრეამბულა შეიძლება შემცირდეს პაკეტის გავლისას სხვადასხვა ქსელურ მოწყობილობებში გავლისას, ამიტომაც მას არ ითვალისწინებენ. კადრის მაქსიმალური სიგრძე ტოლია 1518 ბაიტის (12144 ბიტის, ე.ი. 1214,4 მკწმ Ethernet-თვის ან 121,44 მკწმ-ს Fast Ethernet-თვის). ეს ძალიან მნიშვნელოვანია ქსელური მოწყობილობის ბუფერული მეხსიერების ზომის შესარჩევად და ქსელის ზოგადი დატვირთვის შესაფასებლად. Pპრეამბულის ფორმატის შერჩევა შემთხვევითი არ არის. ერთიანებისა და ნულების (101010...10) მონაცვლეობა მანჩესტერის კოდში ხასიათდება იმით, რომ გადასვლები ამ შემთხვევაში მხოლოდ ბიტურ ინტერვალებში ხდება (საინფრომაციო გადასვლები). თავისთავად საკმარისია მიმღები დაყენდეს (დასინქრონდეს) ასეთი თანმიმდევრობით იმ შემთხვევაშიც თუ ის რამოდინიმე ბიტით მცირდება. ხოლო ორი ერთეული ბიტი (11) არსებითად განსხვავდება 101010...10 კომბინაციისგან (გადასვლები ხდება ბიტური ინტერვალების საზღვარზეც). Aამიტომაც უკვე დაყენებული მიმღები ადვილად არჩევს მათ და არჩევს სასრგებლო ინფორმაციის დასაწყისს (კადრის დასაწყისი). Ethernet ქსელისთვის, რომელიც მუშობს 10 მბიტ/წმ სიჩქარით, სტანდარტი განსაზღვრავს ქსელის სეგმენტის ოთხ ძირითად ტიპს, რომლებიც ორიენტირებულია გადაცემის გარემოს სხვადასხვა ტიპებზე: • 10BASE5 (მსხვილი კოაქსიალური კაბელი); • 10BASE2 (წვრილი კოაქსიალური კაბელი); • 10BASE-T (ხვეული წყვილი); • 10BASE-FL (ოპტიკურ-ბოჭკოვანი კაბელი). სეგმენტის დასახელება მოიცავს სამ ელემენტს: ციფრი “10” ნიშნავს გადაცემის სიჩქარეს – 10 მბიტ/წმ, სიტყვა BASE – გადაცემას სიხშირეთა ძირითად ზოლში (ე.ი. მაღალსიხშირიანი სიგნალს მოდულაციის გარეშე), ხოლო ბოლო ელემენტი – სეგმენტის დასაშვებ სიგრძეს: “5” – 500მეტრს, “2” – 200მეტრს (უფრო სწორედ 185 მეტრს) ან კავშირის არხის ტიპს: “T”-ხვეული წყვილი ("twisted-pair"), "F" – ოპტიკურ-ბოჭკოვან კაბელს ("fiber optic"). ზუსტად ასევე Eტჰერნეტ ქსელისთვის, რომელიც მუშობს 100 მბიტ/წმ სიჩქარით (Fast Ethernet), სტანდარტი განსაზღვრავს ქსელის სეგმენტის სამ ძირითად ტიპს, ორიენტირებულს ინფორმაციის გადაცემის გარემოს სხვადასხვა ტიპებზე: • 100BASE-T4 (გაოთხმაგებული ხვეული წყვილი); • 100BASE-TX (გაორმაგებული ხვეული წყვილი); • 100BASE-FX (ოპტიკურ-ბოჭკოვანი კაბელი). Aაქ ციფრი “100” ნიშნავს გადაცემის სიჩქარეს - 100 მბიტ/წმ, “თ”-ხვეული წყვილს ("twisted-pair"), "F" – ოპტიკურ-ბოჭკოვან კაბელს ("fiber optic"). 100BASE-TX და 100BASE-FX ზოგჯერ ერთიანდებიან 100BASE-X- ის ქვეშ, ხოლო 100BASE-T4 და 100BASE-TX - 100BASE-T –ის ქვეშ. Ethernet-ის ტექნოლოგიები ვითარდება და ძველი სტანდარტებისგან საკმაოდ განსხვავდება. Aახალი გადაცემის გარემოსა და კომუტატორების გამოყენება არსებითად ზრდის ქსელის მაშტაბებს. მანჩესტერის კოდის ხმარებიდან ამოღება (Fast Ethernet და Ggigabit Ethernet ქსლებში) ზრდის მონაცემთა გადაცემის სიჩქარეს და ამცირებს მოთხოვნებს კაბელის მიმართ. CSMA/CD მართვის მეთოდის ხმარებიდან ამოღება (გაცვლის სრულ დუპლექსურ რეჟიმში) საშუალებას იძლევა მკვეთრად გაზარდოს მუშაობის ეფექტურობა და მოიხსნას შეზღუდვა ქსელის სიგრძეზე. ქსელის ახალ სახეცვლიბებესაც Ethernet –ს უწოდებენ.

თავი.5. ინფორმაციის გაცვლის მეთოდები ქსელი აერთიანებს რამოდენიმე აბონენტს, რომლეთაგან ყოველს შეუძლია გადასცეს თავისი პაკეტები. როგორც უკვე აღინიშნა ერთ კაბელში არ შეიძლება გადაიცეს ორი ან მეტი პაკეტი ერთდროულად. წინააღმდეგ შემთხვევაში წარმოიქმნება კონფლიქტი (კოლიზია), რომლის შედეგადაც ორივე პაკეტი დამახინჯდება ან შეიძლება დაიკარგოს (ან ყველა პაკეტი, რომლებიც მონაწილეობენ კოლიზიაში). ამიტომ საჭიროა ქსელის წვდომის პროცესის დარეგულირება და მოწესრიგება. პირველ რიგში ეს ეხება სალტისა და წრის ტოპოლოგიებს, ხოლო ვარსკვლავის ტოპოლოგიაში პერიფერიულ აბონენტებს რიგ რიგობით გადაეცემა პაკეტები, წინააღმდეგ შემთხვევაში ცენტრალურმა აბონენტმა შეიძლება თავი ვერ გაართვას მათ დამუშავებას. ქსელში არსებობს ინფრომაციის გაცლის სხვადასხვა მეთოდები (წვდომის მეთოდი, არბიტრაჟის მეთოდი), რომელებიც თავიდან აცილებს აბონენტებს შორის კონფლიქტის გამოწვევას. შერჩეული ინფორმაციის გაცვლის მეთოდის ეფექტურობაზე დამოკიდებულია: კომპიუტერებს შორის ინფორმაციის გაცვლის სიჩქარე, ქსელის დატვირთვისუნარიანიბა (გაცვლის სხვადასხვა ინტენსივობით მუშაობა), ქსელის რეაქცია გარე მოვლენებზე და ა.შ. ინფორმაციის გაცვლის მართვის მეთოდი ქსელის ერთ-ერთი მთავარი პარამეტრია. გაცვლის მეთოდის ტიპი განისაზღვრება ქსელის ტოპოლოგიის თავისებურებებით. მაგრამ არ არის მასთან ხისტად დაკავშირებული. ინფრომაციის გაცვლის მართვის მეთოდები ლოკალურ ქსელებში იყოფა ორ ჯგუფად: • ცენტრალიზებული მეთოდები, გაცვლის მართვა თავმოყრილია ერთ ადგილას. მაგრამ ამ მეთოდების ნაკლოვანებებია: ცენტის არამდგრადობა მტყუნებების მიმართ, მართვის მცირე მოქნილობა (ცენტრს არ შეუძლია ოპერატიულად რეაგირება ქსელის ყველა მოვლენაზე). ცენტრალიზებული მეთოდის ძირითადი ღირებულებაა – კონფლიქტის უქონლობა, რადგანაც ცენტრი მხოლოდ ერთ აბონენტს აძლევს უფლებას გადასცეს ინფორმაცია და ამიტომაც კონფლიქტს შეუძლებელია ადგილი ჰქონდეს. • დეცენტრალიზებული მეთოდები, მათში არ არსებობს მართვის ცენტრი. ყველა საკითხს, მათ შორის კონფლიქტების აღმოჩენასა და მათ მოგვარებას უზრუნველყოფს ქსელის ყველა აბონენტი. ამ მეთოდის ძირითადი ღირებულებებია: მაღალი მდგრადობა მტყუნებების მიმართ და მაღალი მოქნილობა. თუმცა შეიძლება დაშვებულ იქნას კონფლიქტები. Dდეცენტრალიზებული მეთოდების შემდეგი სახეებია: • დეტერმინირებული მეთოდები, რომლებიც მკაფიოდ განსაზღვრავენ წესებს. Aამ მეთოდის შემთხვევაში აბონენტები მონაცვლეობით იკავებენ ქსელს. მათ გააჩნიათ პრიორიტეტების განსაზღვრული სისტემა. ეს პრიორიტეტები კი ყველა აბონენტისთვის განსხვავდება. ამასთანავე, როგორც წესი, კონფლიქტები მთლიანად გამორიცხულია (ან მცირედ შესაძლებელი), მაგრამ ზოგიერთი აბონენტი შეიძლება ელოდებოდეს თავის რიგს ძალიან დიდხანს. დეტერმინირებულ მეთოდებს მიეკუთვნება მარკერული წვდომა (Token-Ring, FDDI , FDDI ქსელები), რომლის დროსაც გადაცემის უფლება აბონენტიდან აბონენტს ესტაფეტით გადაეცემა. • შემთხვევითი მეთოდები. Aამ მეთოდის შემთხვევაში იგულისხმება აბონენტების შემთხვევით მონაცვლეობა. ამ დროს კონფლიქტები გარდაუვალია, მაგრამ მათ მოსაგვარებლად არსებობს სპეციალური მეთოდები. შემთხვევითი მეთოდები უფრო ცუდად მუშაობენ (დეტერმინირებულთან შედარებით) საინფორმაციო ნაკადების დიდი მოცულობისას, ქსელის დიდი ტრაფიკის დროს და გარანტიას არ აძლევენ აბონენტს წვდომის დროზე. ამასთანავე ეს მეთოდები უფრო მდგრადია ქსელური მოწყობილობების მტყუნებების მიმართ და ქსელს იყენებენ უფრო ეფექტურად გაცვლის დაბალი ინტენსივობის შემთხვევაში. შემთხვევითი მეთოდის მაგალითია - CSMA/CD (Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection- მრავალჯერადი წვდომა გადამტანის კონტროლით და კოლიზიების აღმოჩენით ) (Ethernet ქსელი). სამი ძირითადი ტოპოლოგიისათვის დამახასიათებელია სამი უფრო ტიპიური გაცვლის მეთოდები. 4.1. გაცვლის მართვა ვარსკვლავის ტოპოლოგიაში ვარსკვლავურ ტოპოლოგიას შეესაბამება ცენტრალიზებული მართვის მეთოდი. რაც მდგომარეობს, იმაში, რომ ყველა ინფორმაციული ნაკადი გაედინება ცენტრის გავლით და სწორედ ამ ცენტრზეა დაყრდნობილი ქსელში მონაცემთა გადაცემის მართვა. ამასთანავე არა აქვს მნიშვნელობა თუ რა მოწყობილობა იქნება ვარსკვლავის ცენტრში: კომპიუტერი (ცენტრალური აბონენტი) (ნახ.5.1), თუ სპეციალური კონცენტრატორი, რომელიც უზრუნველყოფს მონაცემთა გაცვლას აბონენტებს შორის (პასიური ვარსკვლავი). ყველაზე მარტივი ცენტრალიზებული მეთოდი მდგომარეობს შემდეგში. პერიფერიული აბონენტები, რომელთაც სურვილი აქვთ გადააგზავნონ ქსელში მონაცემთა პაკეტი, ცენტრს უგზავნიან თავის მოთხოვნას, ცენტრი კი რიგრიგობით ანიჭებს აბონენტებს პაკეტების გადაგზავნის უფლებას თითოეულის რიგითობის დაცვით, მაგ:, ვარსკვლავურ ტოპოლოგიაში ფიზიკური განლაგების (მდებარეობის) მიხედვით საათის ისრის მიმართულებით. როცა ერთი აბონენტი დაასრულებს მონაცემის გადაცემას საათის ისრის მიმართულებით მონაცემის გადაცემის უფლება ენიჭება რიგით მომდევნო აბონენტს თუ მას განაცხადი აქვს გაგზავნილი ცენტრში მონაცემთა გადაცემაზე. (ნახ. 5.1.) მაგ:, თუ მონაცემს აგზავნის მე-2 აბონენტი, მის შემდეგ გადაცემის უფლება მიენიჭება მე-3 აბონენტს, თუ მე-3 აბონენტს არ სურს მონაცემის გადაცემა, მაშინ მონაცემების გადაცემის უფლება ენიჭება მე-4 აბონენტს და ა.შ. ასეთ შემთხვევაში შეიძლება ითქვას, რომ აბონენტებს გააჩნიათ გეოგრაფიული პრიორიტეტები (მათი ფიზიკური განლაგებიდან გამომდინარე). ყოველ კონკრეტულ მომენტში უმაღლესი პრიორიტეტი ენიჭება ყოველ მომდევნო აბონენტს, სრული მოთხოვნის ციკლის შემთხვევაში არც ერთ აბონენტს არ ენიჭება უპირატესობა მის წინ მდგომ აბონენტზე ადრე. არც ერთ აბონენტს არ მოუწევს თავისი რიგის ლოდინში დიდხანს ყოფნა. ნებისმიერი აბონენტის ლოდინის დრო უდრის ქსელში ჩართული ყველა დანარჩენი აბონენტის მონაცემთა გადაცემის ჯამურ დროს. ნახ. 5.2-ის შემთხვევაში მოლოდინის დრო შეადგენს 4 აბონენტის გადასაცემი პაკეტების დროის ხანგრძლივობას. ამ მეთოდის გამოყენებისას მონაცემთა პაკეტების შეჯახება გამორიცხულია, რადგან წვდომის და მონაცემთა გადაცემის უფლებები განისაზღვრება ერთ ადგილას (ცენტრალიზებულად). განხილული მართვის მეთოდს შეიძლება ვუწოდოთ პასიური ცენტრი, რადგან ცენტრი პასიურად ელოდება აბონენტების მოთხოვნებს. შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას ცენტრალიზებული მართვის მეთოდის სხვა მუშაობის პრინციპიც (აქტიური ცენტრი). აქტიური ცენტრის შემთხვევაში, ცენტრი თვითონ უგზავნის მოთხოვნას (სიგნალებს) აბონენტებს იმის შესახებ აქვს თუ არა რომელიმე აბონენტს მონაცემი გადასაცემი. აბონენტი (რომელიც პირველად გამოეხმაურება ცენტრის მოთხოვნას) რომელსაც უნდა მონაცემის გადაცემა, უბრუნებს პასუხს ცენტრს ან პირდაპირ იწყებს მონაცემის გადაცემას. მონაცემის გადაცემის (სეანსის დამთავრების) შემდგომ ცენტრი კვლავ აგრძელებს წრიულად აბონენტების მიმართ სიგნალების გაგზავნას. თუ ცენტრს თავად აქვს გადასაცემი მონაცემი ის მიმდევრობით რიგში არ დგას, მას შეუძლია ნებისმიერ დროს გადასცეს მონაცემი. როგორც პირველ, ასევევ მეორე შემთხვევაშიც ნებისმიერი კონფლიქტი ქსელში გამორიცხულია, რადგან გადაწყვეტილებას იღებს მხოლოდ ცენტრი და ის ქსელის ერთპიროვნული მმართველია. თუ ყველა აბონენტი გააქტიურებულია და ყველას სურს მონაცემის გადაცემა, მაშინ ისინი მონაცემს გადასცემენ რიგითობის მკაცრად განსაზღვრული წესით (რიგრიგობით). ცენტრი აუცილებლად უნდა იყოს საიმედო, მისი მწყობრიდან გამოსვლა გამოიწვევს ქსელში მონაცემთა გაცვლის პარალიზებას. ასეთი მართვის მექანიზმი არც თუ ისე მოქნილია, რადგან ცენტრი მოქმედებს მკაცრად განსაზღვრული ალგორითმით. ამასთანავე მართვის სისწრაფეც არ არის მაღალი. იმ შემთხვევაშიც კი როცა მონაცემს გადასცემს მხოლოდ ერთი აბონენტი, ყოველი გადაცემული პაკეტის შემდგომ აბონენტს ისევ თავიდან უწევს ლოდინის რიგში დგომა, სანამ ცენტრი ისევ არ გაუგზავნის მოთხოვნებს წრეში მყოფ სხვა აბონენტებს. როგორც წესი ცენტრალიზებული მართვის მეთოდები გამოიყენება პატარა ქსელებში (აბონენტების რაოდენობა შეიძლება იყოს რამოდენიმე ათეული), შესაბამისად დიდი ქსელების შემთხვევაში ცენტრზე დატვირთვა საგრძნობლად იზრდება. ინფრომაციის გაცვლის პროცესის მართვა სალტის ტოპოლოგიაში სალტის ტოპოლოგიის შემთხვევაში შესაძლებელია აგრეთვე ცენტრალიზებული მართვა. ერთერთი (“ცენტრალური”) აბონენტი უგზავნის ყველა დანარჩენ (“პერიფერიულ”) აბონენტს მოთხოვნებს, მმართველ პაკეტებს ამავე სალტის მეშვეობით, იმის გასაგებად თუ რომელმა უნდა გადასცეს. შემდგომ ნებას აძლევს იმ აბონენტს გადასცეს ინფორმაცია. Uუფლების მიღების შემდგომ აბონენტი გადასცემს საინფორმაციო პაკეტს იმავე სალტის მეშვეობით იმ აბონეტს, რომელსაც სურს გადასცეს. ინფორმაციის გადაცემის დასრულების შემდეგ გადამცემი აბონენტი ატყობინებს “ცენტრს” ამის შესახებ იმავე სალტის მეშვეობით, რომ მან დაამთავრა მმართველი პაკეტის გადაცემა. Aამის შემდგომ “ცენტრი” ისევ გადასცემს მოთხოვნას (ნახ. 5.3) ამ ტიპის მართვის ღირებულებები და ნაკლოვანებები იგივეა, როგორც ვარსკვლავის შემთხვევაში იმ განსხვავებით, რომ ცენტრი არ გადასცემს ინფრომაციას, არამედ მართავს ინფორმაციის გაცვლის პროცესს. Uუფრო ხშირად გამოიყენება დეცენტრალიზებული შემთხვევითი მართვის მეთოდი, რომლის შემთხვევაში ყველა აბონენტის ქსელური ადაპტერი ერთნაირუფლებიანია. ყველა აბონენტს წვდომის თანაბარი უფლება გააჩნია, ე.ი. ტოპოლოგიის თავისებურებები ამ შემთხვევში ემთხვევა მართვის მეთოდის თავისებურებებს. გადაწყვეტილებას, იმაზე თუ როდის უნდა გადაიცეს პაკეტი ამა თუ იმ აბონენტისგან, იღებს ყველა აბონენტი ადგილზე, გამომდინარე ქსელის მდგომარეობის ანალიზიდან. მაგრამ ამ შემთხვევაში წარმოიქმნება კონკურენცია ქსელის დაკავებაზე და აქედან გამომდინარე შესაძლებელია მათ შორის კონფლიქტები, ინფორმაციის დამახინჯება პაკეტების ერთმანეთის გადაფარვის გამო. Aარსებობს მრავალი წვდომის ალგორითმი, ანუ წვდომის სცენარიები, რომლებიც გამოირჩევიან საკმაო სირთულით. მათი ამორჩევა დამოკიდებულია ქსელის გადაცემის სიჩქარეზე, სალტის სიგრძეზე, ქსელის დატვირთვაზე (გაცვლის ინტენსივობაზე ანუ ქსელის ტრაფიკზე), გადაცემის კოდზე. ზოგჯერ გაცვლის სამართავად გამოიყენება დამატებითი კავშირის ხაზი, რომელიც ამარტივებს აპარატურას და წვდომის Mმეთოდს, მაგრამ შესამჩნევად ზრდის ქსელის ღირებულებას კაბელის გაორმაგებით და მიმღებებისა და გადამცემების რაოდენობის გაზრდით. შემთხვევითი მეთოდების არსი კი ძალიან მარტივია: თუ ქსელი თავისუფალია (ე.ი. არავინ აგზავნის თავსი პაკეტებს), მაშინ აბონენტს, რომელსაც სურვილი აქვს გადასცეს, იწყებს გადაცემას. წვდომის დრო ამ შემთხვევში ნულის ტოლია. Mმაგრამ თუ თუ ქსელი დაკავებულია, აბონენტი, რომელსაც სურს გადასცეს პაკეტები, ელოდება სანამ ქსელი არ განთავისუფლდება. წინააღმდეგ შემთხვევაში პაკეტები დამახინჯდება და დაიკარგება. ხოლო ქსელის განთავისუფლების შემდეგ აბონენტი იწყებს გადაცემას. Kკონფლიქტური სიტუაციების (პაკეტების დაჯახება, კოლიზიები), რომლის დროსაც ინფორმაცია მახინჯდება, შესაძლებელია ორ შემთხვევაში: • თუ ორი ან რამოდენიმე აბონენტი ერთდოულად იწყებს პაკეტების გადაცემას, როცა ქსელი თავისუფალია (ნახ.5.4). ეს სიტუაცია იშვიათია, მაგრამ არის შემთხვევები. • თუ ორი ან რამოდენიმე აბონენტი ერთდოულად იწყებს პაკეტების გადაცემას, ქსელის განთავისუფლების შემდეგ. (ნახ.5.5.). ეს სიტუაცია უფრო ტიპიურია, რადგანაც ერთი აბონენტის მიერ პაკეტის გადაცემის დროს შესაძლებელია ახალი მოთხოვნების გამოჩენა სხვა აბონენტებისაგან. (არბიტრაჟის) გაცვლის მართვის არსებული შემთხვევითი მეთოდები გამოირჩევიან იმითი, რომ ისინი თავიდან იცილებენ კონფლიქტებს და აგვარებენ წარმოქმნილ კონფლიქტურ სიტუაციებს. არცერთი კონფლიქტი არ უნდა არღვევდეს გაცვლის პროცესს, ყველა აბონენტმა უნდა შეძლოს თავისი პაკეტის გადაცემა. ლოკალური ქსელების განვითარების პროცესში შემუშავდა გაცვლის შემთხვევითი მეთოდები. არსებობს მეთოდები, რომლებმაც ვერ ჰპოვეს ფართო გამოყენება. დავახასიათოთ თითოეული მათგანი: დეცენტრალიზებული მეთოდი კოდური პრიორიტეტით, რომლის დროსაც კოლიზიას არ განიცდის მხოლოდ ის აბონენტები, რომელტა პაკეტის თავსართი უფრო გრძელია და ისინი გადასცემენ თავიანთ პაკეტებს კოლიზიების გარეშე, ხოლო დანარჩენები კოლიზიის შემთხვევაში წყვეტენ გადაცემას და ელოდებიან ქსელის განთავისუფლებას. ხოლო კოლიზიის საკონტროლოდ ყოველი აბონენტი ინფორმაციასა თუ მონაცემებს ამოწმებს ბიტობით. ეს მეთოდი გამოირჩევა დაბალი სწრაფქმედებით და რეალიზაციის სირთულით. მეორე - დეცენტრალიზებული მეთოდი დროითი პრიორიტეტით. ამ მეთოდის დროს ყოველი აბონენტი გადასცემს ინფორმაციას არა ქსელის განთავისუფლების მომენტში არამედ განსაზღვრული დაყოვნებით, რაც თავიდან აცილებს კოლიზიებს და ამით მინიმუმადე დაჰყავს მათი საერთო რიცხვი. მაქსიმალური პრიორიტეტით სარგებლოს ამ შემთხვევაში აბონენტი მინიმალური Y დაყოვნებით. ეს მეთოდი კარგად მუშაობს მცირე ზომის ქსელებში. ორივე მეთოდი არის შემთხვევითი და ხასიათდებიან პრიორიტეტების სისტემით. შემთხვევითი პრიორიტეტების შემთხვევაში აბონენტები იმყოფებიან არა თანაბარ პირობებში, რადგანაც მაღალი პრიორიტეტის მქონე აბონენტებს შეუძლიათ დაუბლოკონ ქსელი დაბალი პრიორიტეტის მქონე აბონენტებს. Pპრიორიტეტების სისტემა გაცვლის მეთოდებში სალტის ტოპოლოგიის შემთხვევაში გამორიცხულია. Mმაგ. ცნობილია CSMA/CA (Carrier Sense Multiple Access With Collison Acoidance –მრავალჯერადი წვდომა გადამტანის კონტროლით და კოლიზიების აღმოჩენით) მეთოდი, რომელიც გამოიყენება Eტჰერნეტ-ში. Mმისი ძირითადი ღირებულება მდგომარეობს იმაში, რომ ამ შემთხვევაში აბონენტები სარგებლობენ თანაბარი უფლებებით და ერთს არ შეუძლია დაუბლოკოს ქსელი მეორეს. Aამ მეთოდის შემთხვევაში ხორციელდება კოლიზიების არა თავიდან აცილება, არამედ მათი მოგვარება. ამ მეთოდის არსი მდგომარეობს შემდეგში: აბონენტი იწყებს გადაცემას ქსელის განთავისუფლების შემთხვევაში. თუ წარმოიქმნება კოლიზიები, მაშინ მათ აღმოაჩენს ყველა აბონენტი, რის შედეგადაც ისინი წყვეტენ გადაცემას და იწყებენ გადაცემას გარკვეული ინტერვალის შემდეგ, რომლის ხანგრძლივობა შემთხვევით განისაზღვრება. ამიტომ განმეორებითი კოლიზიები ნაკლებად შესაძლებელია. კიდევ ერთი გავრცელებული მეთოდი შემთხვევითი წვდომის - CSMA/CA (Carrier Sense Multiple Access With Collison Acoidance – მრავალჯერადი წვდომა გადამტანის კონტროლით და კოლიზიების თავიდან აცილებით) გამოიყენება Apple Localtalk ქსელებში. აბონენტი ქსელის განთავისუფლების შემთხვევაში აგზავნის მოკლე მმართველ პაკეტს და ელოდება განსაღვრული დროის განმავლობაში საპასუხო მოკლე პაკეტს მიმღები აბონენტისგან. თუ პასუხი არ აქვს, გადაცემა გადაიდება. თუ პასუხი მიიღო - გადასცემს პაკეტს. კოლიზიების მთლიანად თავიდან აცილება ვერ ხერხდება. ძირითადად ერთმანეთს ეჯახებიან მმართველი პაკეტები, რომელთა გამოვლენა ხდება მაღალ დონეებზე. Mმსგავსი მეთოდები კარგად მუშაობენ ქსელში ინფორმაციის გაცვლის მცირე ინტენსივობის დროს. კავშირის მისაღები ხარისხის უზრუნველყოფა შესაძლებელია ქსელის 30-40% დატვრთვის შეთხვევაში (ე.ი. როცა ქსელი დაკავებულია ინფორმაციის გადაცემით მთელი დროის 30-40%-ით). Dდიდი დატვირთვის შემთხვევაში განმეორებითი დაჯახებები ისე ხშირდება, რომ ადგილი აქვს კოლაპსს ანუ ქსელის კრახს, რომელიც იწვევს მისი მწარმოებლობის დაცემას.

ქსელის სტანდარტული პროტოკოლები პროტოკოლი ანუ ოქმი - ეს წესებისა და პროცედურების ნაკრებია, რომლებსაც იყენებენ კომპიუტერები ერთმანეთთან კავშირისას ქსელში ჩართვისას. კომპიუტერები, რომლებიც მონაწილეობენ გაცვლის პროცესში მუშაობენ ერთი და იგივე პროტოკოლებით იმისათვის, რომ ინფორმაცია პირვანდელი სახით იქნეს მიღებული გადაცემის შემდგომ. ქსელური ადაპტერის კავშირი ქსელის პროგრამულ უზრუნველყოფასთან ხორციელდება ქსელური ადაპტერების დრაივერების მეშვეობით. ქსელური დრაივერების წყალობით შესაძლებელია ქსელურმა პროგრამამ იმუშაოს ერთნაირად სხვადასხვა მიმწოდებლების პლატებთან და აგრეთვე სხვადასხვა ლოკალური ქსელების პლატებთანაც (Ethernet, Arcnet, token-ring და ა.შ.). OSI მოდელის შემთხვევაში ქსელური დრაივერები, როგორც წესი, ასრულებენ არხული დონის ფუნქციებს თუმცა ითავსებენ ქსელურ ფუნქციებსაც (ნახ.4.1.). მაგ. დრაივერები აგზავნიან პაკეტს ადაპტერის ბუფერულ მეხსიერებაში, შემდგომ კითხულობენ მოსულ პაკეტს, გასცემენ გადაცემის ბრძანებას და აინფორმირებენ კომპიუტერს პაკეტის მიღებაზე. დრაივერის პროგრამის დონეზე დიდად არის დამოკიდებული ძირითადად ქსელის მუშაობის ეფექტურობა მთლიანობაში. ქსელური ადაპტერის შეძენისას აუცილებელია თავსებადი აპარატურის ჩამონათვალის (Hარდწარე ჩომპატიბილიტყ Lისტ, HჩL) გაცნობა. თუ HCL ჩამონათვალში არ შედის რომელიმე ტიპი, მისი შეძენა არ არის სასურველი. მაღალი დონის პროტოკოლები: არსებობს რამოდენიმე სტანდარტული პროტოკოლების ნაკრები (იგივე სტეკები), რომლებმაც ფართო გამოყენება ჰპოვეს: • ISO/OSI პროტოკოლების ნაკრებიi; • IBM System Network Architecture (SNA) – IBM სისტემური ქსელური არქიტექტურა; • Digital DECnet; • Novell NetWare; • Apple AppleTalk;; • Internet გლობალური ქსელის TCP/IP პროტოკოლების ნაკრებიi; ჩამოთვლილი ნაკრების პროტოკოლები იყოფა სამ ძირითად ტიპად: პროგრამული პროტოკოლები (რომლებიც ასრულებენ OSI მოდელის სამი ზედა დონის: პროგრამულის, პრეზენტაციის და სესიის ფუნქციებს); • ტრანსპორტული პროტოკოლები (ახდენენ OSI მოდელის შუალედური დონეების: ტრანსპორტული და სესიის ფუნქციებს; • ქსელური პროტოკოლები (რომლებიც ასრულებენ OSI მოდელის სამი ქვედა დონის ფუნქციებს). გამოყენებითი პროტოკოლები უზრუნველყოფენ პროგრამებთან ურთიერთქმედებას და მონაცემების ურთიერთგაცვლას. ყველაზე პოპულარული პროტოკოლებია: • FTAM (File Transfer Access and Management) – OSI-ის ფაილებტან წვდომის პროტოკოლიi; • X.400 – CCITT-ის პროტოკოლი ელექტრონული ფოსტის საერთაშიროსიო გაცვლისათვის; • Х.500 – CCITT-ის ფაილებისა და კატალოგების სამსახურის პროტოკოლი რამოდენიმე სისტემაზე; • SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) – Internet გლობალური ქსელის ელექტრონული ფოსტის გაცვლის პროტოკოლი; • FTP (File Transfer Protocol) – Internet გლობალური ქსელის ფაილების გაცვლის პროტოკოლი; • SNMP (Simple Network Management Protocol) – ქსელის მონიტორინგის, ქსელური კომპონენტების მუშაობის კოტროლისა და მათი მართვის პროტოკოლიi; • Telnet – Internet გლობალური ქსელის პროტოკოლი დაშორებულ სერვერებზე რეგისტრაციისა და მასზე მონაცემების დამუშავებისათვის; • Microsoft SMBs (Server Message Blocks, სერვერის შეტყობინებათა ბლოკები) და კლიენტური გარსები ანუ Microsoft ფირმის რედირექტორიები; • NCP (Novell NetWare Core Protocol) და კლიენტური გარსები ანუ Novell ფირმის რედირექტორიები; ტრანსპორტული პროტოკოლები უზრუნველყოფენ კავშირის სეანსებს კომპიუტერებს შორის და გარანტიას იძლევიან მონაცემები გაცვლის საიმედოობაზე მათ შორის. ფართოდ გავრცელებული პროტოკოლებია: • TCP (Transmission Control Protocol) – TCP/IP პროტოკოლების ნაკრების ნაწილი, რომელიც უზრუნველყოფს მონაცემების გარანტირებულ მიწოდებას, დაყოფილს თანმიმდევრულად ფრაგმენტებად; • SPX – IPX/SPX (Internetwork Packet Exchange/Sequential Packet Exchange) პროტოკოლების ნაკრების ნაწილი, რომელიც უზრუნველყოფს მონაცემების გარანტირებულ მიწოდებას, დაყოფილს თანმიმდევრულად ფრაგმენტებად, შემოთავაზებულს Nოველლ კომპანიის მიერ; • NWLink – Microsoft კომპანიის IPX/SPX პროტოკოლის რეალიზაცია; • NetBEUI – (NetBIOS Extended User Interface, NetBIOS-ის გაფართოებული ინტერფეისი) – ამყარებს სენსებს (Netbios)–ის კომპიუტერებს შორის და სთავაზობს ტრანსპორტულ მომსახურებას ზედა დონეებს. ქსელური პროტოკოლები მართავენ დამისამართებას, მარშუტიზაციას, შეცდომების შემოწმებასა და მოთხოვნებს ხელმეორედ გადაცემაზე. მათ შორის ფართოდ გავრცელებულია: • IP (Internet Protocol) – TCP/IP-პროტოკოლი ანუ პაკეტების არაგარანტირებული გადაცემის პროტოკოლი კავშირების დამყარების გარეშე; • IPX (Internetwork Packet Exchange) – NetWare – Nეტჭარე კომპანიის პროტოკოლი ანუ პაკეტების გადაცემისა და მარშუტიზაციის არაგარანტირებული პროტოკოლი: • NWLink – Microsoft კომპანიის IPX/SPX პროტოკოლის რეალიზაცია; • NETBEUI – ტრანსპორტული პროტოკოლი, რომელიც უზრუნველყოფს მონაცემთა ტრანსპორტირების სერვისებს Netbios-ის სენსებისა და პროგრამებისათვის. განვიხილოთ ყველაზე გავრცელებული პროტოკოლები. OSI მოდელი იყენებს ორ ძირითად მეთოდს აბონენტების ურთიეთქმედებისა ქსელში: • ურთიერთქმედების მეთოდი ლოგიკური კავშირის გარეშე ( ანუ დეტაგრამების მეთოდი); • ურთიერთქმედების მეთოდი ლოგიკური კავშირის მეშვეობით დეიტაგრამების მეთოდი – ეს უმარტივესი მეთოდია, რომელშიც ყოველი პაკეტი განიხილება, როგორც დამოუკიდებელი ობიექტი (ნა.4.5.). ამ მეთოდის შემთხვევაში პაკეტი გადაეცემა ლოგიკური არხის გარეშე, ე.ი. საინფორმაციო პაკეტების წინასწარი გაცვლის გარეშე, რომელიც შეიცავს ინფორმაციას მიმღების მზადყოფნაზე, აგრეთვე ლოგიკური არხის ლიკვიდაციის გარეშე, ე.ი. პაკეტის გარეშე, რომლეიც შეიცავს ინფორმაციას გადაცემის დამთავრების დადასტურებაზე. Pპაკეტი მიიღო თუ არა მიმღებმა - უცნობია (პაკეტის მიღების შემოწმება ევალება უფრო მაღალ დოენეებს). Dდეიტაგრამების მეთოდის დროს აპარატურას წაეყენება მაღალი მოთხოვნები (რადგანაც მიმღები ყოველთვის მზად უნდა იყოს მიღებაზე). Aამ მეთოდის უპირატესობა იმაში მდგომარეობს, რომ გადამცემი და მიმღები ფუნქციონირებენ ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად, ამასთანავე პაკეტები გროვდება ბუფერში, შემდგომ გადაეცემა ერთდროულად, ასევე შეიძლება გამოვიყენოთ ფართომაუწყებლობითი გადაცემა ანუ პაკეტი ერთდოულად რამოდენიმე აბონეტს გადაეცემა. Mამ მეთოდის ნაკლოვანებებია – პაკეტის დაკარგვის შესაძლებლობა, აგრეთვე ქსელის გადატვირთვა პაკეტებით იმ შემთხვევაში თუ მიმღები მზად არ არის. მეთოდი ლოგიკური შეერთებით (ნახ.4.6, ნახ.4.5), რომელიც უფრო ახალია ვიდრე დეიტაგრამების მეთოდი და გამოირჩევა ურთიერთქმედების უფრო რთული წესრიგით. ამ Mმეთოდის დროს პაკეტი გადაეცემა მხოლოდ მას შემდეგ როგორც კი დამყარდება ლოგიკური შეერთება (არხი) მიმღებსა და გადამცემს შორის. ყოველ საინფორმაციო პაკეტს თან სდევს ერთი ან რამოდენიმე სამსახურებრივი პაკეტი (კავშირის დამყარება, მიღების დადასტურება, ხელმეორედ გადაცემის მოთხოვნა, შეერთების გაწყვეტა). ლოგიკური კავშირი მყარდება ერთი ან რამოდენიმე პაკეტის გადაცემის დროს. ლოგიკური კავშირის მეთოდი, როგორც აღინიშნა უფრო რთულია, მაგრამ უფრო საიმედოც, რამდენადაც ლოგიკური არხის ლიკვიდაციისას გადამცემი დარწმუნებულია, რომ მისი ყველა პაკეტი მივიდა დანიშნულების ადგილზე წარმატებით. ამ მეთოდის დროს გამორიცხულია ქსელის გადატვირთვაც ზედმეტი პაკეტებით. ხოლო ამ მეთოდის ნაკლოვანება ისაა, რომ რთულია ისეთი პრობლემის გადაჭრა, როცა მიმღებ აბონენტს არ შეუძლია მიიღოს პაკეტი მაგ. კაბელის დაზიანების, კვების გამორთვის, ქსელური აბონენტის გაუმართაობის ან კომპიუტერის მწყობრიდან გამოსვლის გამო. Aამ დროს მოითხოვება გაცვლის ალგორითმი დაუდასტურებელი პაკეტის ხელმეორედ გადაცემისათვის რამოდენიმეჯერ და მისი ტიპი. გადაცემათა რიცხვი კი განსაზღვრულია. Mამ მეთოდს არ შეუძლია გადასცეს ფართომაუწყებლობითი პაკეტები, რადგანაც შეუძლებელია ლოგიკური არხების ორგანიზება ყველა აბონენტისთვის ერთდროულად. დეიტაგრამების მეთოდით მომუშავე პროტოკოლებია - IP და IPX. ლოგიკური მეთოდით მომუშავე პროტოკოლებია - TCP და SPX. იმისათვის, რომ გაერთიანდეს ამ ორი მეთოდის ღირებულებები, ეს პროტოკოლები გამოიყენება შემდეგი ნაკრების სახით: TCP/IP და IPX/შPX, სადაც უფრო მაღალი დონის (TCP, SPX) პროტოკოლები, რომლებიც მუშაობენ უფრო დაბალი დონის (IP, IPX) პროტოკოლის ბაზაზე, უზრუნველყოფენ პაკეტების გარანტირებულ გადაცემას საჭირო თანმიმდევრობით. IPX/SPX პროტოკოლები, რომლებიც შეიმუშავა კომპანია Nოველლ-მა, ქმნიან ნაკრებს (სტეკს), რომელიც ფართოდ გამოიყენება ქსელურ პროგრამულ საშუალებებში, რომლებსაც იყენებს Novell-ის (Netware) ლოკალური ქსელი. ეს შედარებით პატარა და სწრაფი პროტოკოლია, რომელიც უზრუნველყოფს მარშუტიზაციას. გამოყენებითი პროგრამები უშუალოდ მიმართავენ IPX დოენს, მაგ. ფართომაუწყებლობითი შეტყობინებების გადასაცემად, მაგრამ ძალიან ხშირად მუშაობენ SPX დონესთან, რომლებიც უზრუნველყოფენ პაკეტების სწრაფ და საიმედო გადაცემას. თუ სიჩქარე არ არის მნიშვნელოვანი, მაშინ გამოყენებითი პროგრამები იყენებენ უფრო მაღალ დოენს, მაგ, NetBIOS პროტოკოლს, რომელიც გვთავაზობს უფრო მოხერხებულ სერვისს. Microsoft-ის მიერ წარმოდგენილია IPX/SPX პროტოკოლის თავისივე ვერსია, რომელსაც ეწოდება NWlink. IPX/SPX и NWlink პროტოკოლებს იყენებენ NetWare და windows ოპერაციული სისტემები. ამ პროტოკოლების არჩევა უზრუნველყოფს ქსელში ნებიემიერი აბონენტების თავსებადობას მოცემულ ოპერაციულ სისტემებთან. TCP/IP პროტოკოლების ნაკრები (სტეკი) სპეციალურად შემუშავებულია გლობალური ქსელებისათვის და ქსელთაშორისი კავშირებისათვის. ის თავიდანვე ორინტირებული იყო დაბალი ხარისხის არხებზე, შეცდომებისა და კავშირის გაწყვეტის დიდ ალბათობაზე. ეს პროტოკოლი მიღებულია მსოფლიო კომპიუტერულ ქსლეში – Internet, სადაც ნაწილი აბონენტებისა უერთდება ქსელს კომუტირებადი ხაზებით (ანუ ჩვეულებრივი სატელეფონო ხაზებით). როგორც IPX/SPX პროტოკოლი, TCP/IP პროტოკოლიც უზრუნველყოფს მარშუტიზაციას. მის ბაზაზე მუშაობენ უფრო მაღალი დონის პროტოკოლები, როგორიცაა SMTP, FTP, SNMP. TCP/IP პროტოკოლის ნაკლოვანებაა – მუშაობის უფრო დაბალი სიჩქარე IPX/SPX პროტოკოლთან შედარებით. თუმცა TCP/IP პროტოკოლები გამოიყენება ასევე ლოკალურ ქსელებშიც, იმისათვის რომ გამარტივდეს პროტოკოლების თანხმობადობა ლოკალურ და გლობალურ ქსლებში. დღესდგეობით ის ითვლება როგორც ძირითადი გავრცელებული პროტოკოლი ოპერაციულ სისტემებში. TCP/IP პროტოკოლების სტეკი მოიცავს მარალი დონეების პროტოკოლებსაც (ნახ.4.7.). ამიტომაც შესაძლებელია ითქვას TCP/IP პროტოკოლების სტეკის ფუნქციონალურ სისრულეზე. როგორც IPX პროტოკოლი, IP პროტოკოლიც დაბალი დონის პროტოკოლია, ამიტომაც ისინი უშუალოდ ახდენენ ინფორმაციის ინკაპსულაციას, რომელბსაც ეწოდება დეიტაგრამები, ქსელში გადასაცემი პაკეტის მონაცემთა ველში (იხ. Nნახ. 3.6.). ამასთანავე დეიტაგრამების თავსართში შედის უფრო მაღალი დონის აბონენტების (გადამცემის და მიმღების) მისამართი, ვიდრე MAჩ-მისამართები, - ეს IPX მისამართებია IPX პროტოკოლისათვის ან IP-მისამართები IP პროტოკოლისთვის. ეს მისამართები შეიცავენ ქსელისა და კვანძის, ჰოსტის ნომრებს (აბონენტის ინდივიდუალური იდენტიფიკატორი). ამასთანავე IPX-მისამართები (ნახ. 4.8.) უფრო მარტივია, გააჩნიათ ერნაირი ფორმატი, ხოლო IP-მისამართი (ნახ.4.9) შეიძლება შეიცავდეს სამ ფორმატს (A, B და Cკლასები), რომლებიც განსხვავდებიან პირველი სამი საწყისი ბიტით. საინტერესოა ის, რომ IP-მისამართს არავითარი კავშირი არა აქ MAC-მისამართიან აბონენტებთან. კვანძის ნომერი მასში აბონენტს ენიჭება მისი MAC-მისამართისაგან განსხვავებით. სადგურის იდენტიფიკატორის სახით IPX-მისამართი შეიცავს აბონენტის სრულ MAC-მისამრთს. ქსელის ნომერი – ეს კოდია, რომელიც ენიჭება ყოველ კონკრეტულ ქსელს, ე.ი. ზოგადი ერთიანი ქსელის ფართომაუწყებლობით არეს. ფართომაუწყებლობითი არის ქვეშ იგულისხმება ქსელის ის ნაწილი, რომელიც გამჭვირვალეა ფართომაუწყებლობითი პაკეტებისათვის, და გაატარებს მათ შეფერხებების გარეშე. NetBIOS პროტოკოლი (შეყვანა/გამოყვანის ქსელის ბაზური სისტემა) შემუშავებულ იქნა IBM კომპანიის მიერ IBM PC Network და IBM token-ring ქსელებისათვის პერსონალური კომპიუტერის BIOS სისტემის მიხედვით. ეს პროტოკოლი იქცა სტანდარტულ პაკეტად (ოფიციალურად არ არსი სტანდარტიზებული), მრავალი ოპერაციული სისტემა შეიცავს NetBIOS-ის ემულატორს თავსებადობის უზრუნველსაყოფად. თავდაპირველად NetBIOS ახდენდა სესიის, ტრანსპორტული და ქსელური დონეების რეალიზებას, თუმცა შემდგომ ქსელებში უფრო დაბალ დონეებზე გამოიყენება სტანდარტული პროტოკოლები (მაგ. IPX/SPX), ხოლო NetBIOS-ის ემულატორის წილი რჩება სესის დონეს. NetBIOS უზრუნველყოფს სერვისის უფრო მაღალ დონეს, ვიდრე IPX/SPX , მაგრამ მუშაობს უფრო ნელა. NetBIOS-ის ბაზაზე შემუშავდა NetBEUI პროტოკოლი, რომელიც NetBIOS-ის სახეცვლილებაა ტრანსპორტულ დონემდე. თუმცა NetBEUI-ის ნაკლოვანება მდგომარეობს იმაში, რომ ის არ უზრუნველყოფს ქსელთაშორის ურთიერთქმედებას და მარშუტიზაციას. ამიტომაც მოცემული პროტოკოლი გამოიყენება მხოლოდ მარტივ ქსელებში, რომლებიც არ არიან გათვლილი Internet-თთან მიერთებაზე. რთული ქსელები ორიენტირებულია უფრო მეტად უნივერსალურ TCP/IP და IPX/SPX პროტოკოლებზე. NetBEUI პროტოკოლი ამჟამად ითვლება მოძველებულად, თუმცა Windows XP ოპერაციულ სისტემაში იხმარება, მაგრამ როგორც დამატებითი ოპცია. 1.რედირექტორი (ინგლ. redirector –მიმართულების შემცვლელი) – მოდული proxy-სერვერებში, რომელიც პასუხისმგებელია კლიენტებიდან სერვერებზე მოთხოვნების (URL) მისამართების ფილტრაციასა და დამუშავებაზე. შეიძლება იყოს, როგორც ჩაშენებულ proxy-სერვერებში, ასევე ცალკე გაშვებულ სკრიპტებზე.

პაკეტების სტრუქტურა და დანიშნულება ლოკალურ ქსელებში ინფორმაცია გადაეცემა, როგორც წესი, ცალკეული პორციების ე.წ. პაკატების (packets), კადრების (frames) ან ბლოკების სახით. ამასთანავე პაკეტების სიგრძე მკაცრად განსაზღვრულია (ჩვეულებრივ რამოდენიმე კილობაიტს შეადგენს). პაკეტების სიგრძე განსაზღვრულია ქვემოდანაც (როგორც წესი რამოდენიმე ათობით ბაიტს შეადგენს). პაკეტური გადაცემა შეირჩევა განსაზღვრული თვალსაზრისით. ლოკალური ქსელი, როგორც უკვე აღინიშნა, უზრუნველყოფს ხარისხიან და გამჭვირვალე კავშირს ყველა აბონენტთან (კომპიუტერთან). მნიშვნელოვან პარამეტრს წარმოადგენს წვდომის დრო (access time), რომელიც განსაზღვრავს დროით ინტერვალს აბონენტის მზადყოფნისა ინფორმაციის გადასაცემად (თუ მას აქვს რაიმე გადასაცემი) და გადაცემის დაწყების მომენტს შორის. ეს არსი აბონენტის ლოდინის დრო ინფორმაციის გადაცემის დასაწყებად. Bბუნებრივია, ლოდინის დრო არ უნდა იყოს ძალიან დიდი წინააღმდეგ შემთხვევაში ინფორმაციის გადაცემის რეალური, ინტეგრალური სიჩქარე მკვეთრად შემცირდება მარალსიჩქარიანი კავშირის შემთხვევაშიც. ლოდინი ინფორმაციის გადაცემის დაწყებისას დაკავშირებულია იმასთან, რომ ქსელში შეუძლებელია ერთდოულად გადაიცეს რამოდენიმე ინფორმაცია (ყოველ შემთხვევაში სალტის და ვარსკვლავის ტოპოლოგიების შემთხვევაში). წინააღმდეგ შემთხვევაში სხვადასხვა გადამცემიდან მირებული ინფორმაცია ირევა ერთმანეთში და მახინჯდება. Aამასთან დაკავშირებით აბონენტები ტავიანთ ინფომაციას გადასცემენ მიმდევრობით. ამასთანავე ყოველი აბონენტი სანამ გადასცემს თავის ინფორმაციას უნდა დაელოდოს თავის რიგს. ხოლო თავისი რიგის ლოდინის დროს ეწოდება წვდომის დრო. ინფორმაციის გაცვლის პროცესი ქსელში წარმოგვიდგება პაკეტების მიმდევრობით გადაცემით, ყოველი რომელთაგან შეიცავს ინფორმაციას, რომელიც აბონენტიდან აბონენტს გადაეცემა. მოცემულ კერძო შემთხვევაში (ნახ.3.1.) ყველა ეს პაკეტი სეიძლება გადაიცეს მხოლოდ ერთი აბონენტის მიერ (იმ შემთხვევაში, როცა დანარჩენებს არ სურთ გადაცემა). მაგრამ ჩვეულებრივ ქსელში სხვადასხვა აბონენტების მიერ გადაცემულ პაკეტები ენაცვლებიან ერთმანეთს. (ნახ.3.2.) პაკეტის სტრუქტურა და სიდიდე ყოველ ქსელში მკაცრად განსაზღვრულია სტანდარტებით მოცემული ქსელისთვის, რაც დაკავშირებულია მოცემული ქსელის აპარატურულ თავისებურებებთან, არცეული ტოპოლოგიით ინფორმაციის გადაცემის გარემოს ტიპით. Gგარდა ამისა, ეს პარამეტრები დამოკიდებულია გამოყენებულ პროტოკოლზეც. მაგრამ არსებობს პაკეტის სტრუქტურის ფორმირების ზოგადი პრინციპები, რომლებიც ითვალისწინებენ ინფორმაციის გაცვლის მახასითებელ თავისებურებებს ნებისმიერ ლოკალურ ქსელში. პაკეტი ძირითადად შედგება შემდეგი ძირიტადი ველებისაგან და ნაწილებისაგან (ნახ.3.3): ნახ.3.3. პაკეტის ტიპიური სტრუქტურა • ბიტების სტარტული კომბინაცია ანუ პრეამბულა, რომელიც უზრუნველყოფს ადაპტერის აპარატურის ან სხვა ქსელური მოწყობილობის დაყენებას პაკეტის მიღებასა და დამუშავებაზე. Eეს ველი შეიძლება იყოს გამოტოვებული ან დაყვანილ იქნას ერთადერთ სტარტულ ბიტზე. • მიმღები Qაბონენტის ქსელური მისამრთი (იდენტიფიკატორი) ანუ ინდივიდუალური ან ჯგუფური ნომერი, რომელიც მინიჭებული აქვს ყოველ მიმღებ აბონენტს ქსელში. ეს მისამართი საშუალებას აძლევს მიმღებს ამოიცნოს პაკეტი, რომელიც მისთვის არის დამისამართებული ან ჯგუფისთვის, რომლშიც ის შედის ან ყველა ქსელის აბონენტისთვის ერთდროულად. (ფართომაუწყებლობისთვის). • გადამცემი Qაბონენტის ქსელური მისამრთი (იდენტიფიკატორი) ანუ ინდივიდუალური ნომერი, რომელიც მინიჭებული აქვს ყოველ გადამცემ აბონენტს. ეს მისამრთი ინფრომირებას ახდენს მიმღები აბომნენტისა თუ საიდან მოვიდა მოცემული პაკეტი. პაკეტში გადამცემის მისამართის გაწერა საჭიროა იმ შემთხვევაში, როცა ერთ მიმღებთან მოდის პაკეტები სხვადასხვა გადამცემი აბონენტებიდან. • სამსახურებრივი ინფორმაცია მიუთითებს პაკეტის ტიპზე, ნომერზე, ფორმატზე, მის მარშუტზე მიიღო თუ არა ადრესატმა • მონაცემები (მონაცემტა ველი) – ეს ინფორმაციაა, რის გადასაცემადაც გამოიყენება პაკეტი. პაკეტის ყველა ველისაგან განსხვავებით მონეცემტა ველს გააჩნია ცვალებადი სიგრძე, რომელიც განსაზღვრავს პაკეტის სრულ სიგრძეს. არსებობს სპეციალური მმართველი პაკატები, რომლებსაც არ გააჩნიათ მონაცემთა ველი. მათ განიხილავენ, როგორც ქსელურ ბრძანებებს. პაკეტები, რომლებიც შეიცავენ მონაცემტა ველებს, უწოდებენ საინფორმციო პაკეტებს. მმართველ პაკეტებს შეუძლიათ შეასრულონ კავშირის სეანსის დაწყებისა და დასრულების ფუნქციები, საინფრომაციო პაკეტების მიღების დადასტურება, საინფორმაციო პაკეტის მოთხოვნა და ა.შ. • პაკეტის საკონტროლო ჯამი – რიცხვითი კოდია, რომელიც ფორმირდება გადამცემის მიერ გარკვეული წესების მიხედვით, და მოიცავს ინფორმაციას მთლიან პაკეტზე. მიმღები, რომნლეიც ასრულებს განმეორებით გამოთვლებს, რომელიც შესარულა გადამცემმა მიღებულ პაკეტთან, ახდენს შედარებას საკონტროლო ჯამთან და ასკვნის მიღებული პაკეტის ჭეშმარიტებას თუ შეცდომითობას. თუ პაკეტი სეცდომითია მაშინ მიმღები მოითხოვს მის ხელახლა გადაცემას. ჩვეულებრივ გამოიყენება ციკლური საკონტროლო ჯამი (CRC). • სტოპური კომბინაცია ახდენს მიმღები აბონენტის აპარატურის ინფორმირებას პაკეტის დასრულებაზე, უზრუნველყოფს აპარატურის გამოსვლას მიღების მდგომარეობიდან. ეს ველი შეიძლება გამოტოვებულ იყოს თუ გამოიყენება თვიტსინქრინირებადი კოდი, რომელიც განსაზღვრავს პაკეტის გადაცემის დასრულების მომენტს. პაკეტის სტრუქტურაში გამოიყოფა სამი ველი: • პაკეტის საწყისი მმართველი ველი (ანუ პაკეტის სატაური), ე.ი. ველის, რომელიც შეიცავს სტარტურ კომბინაცია, მიმრებისა და გადამცემის ქსელურ მისამართს და აგრეთვე სამსახურებრივ ინფორმაციას. • პაკეტის მონეცემთა ველი. • პაკეტის საბოლოო მმართველი ველი, სადაც შედის საკონტროლო ჯამი და სტოპური კომბინაცია, აგრეთვე სამსახურებრივი ინფორმაცია. როგორც აღინიშნა, ლიტერატურაში პაკეტის (packet) გარდა არსებობს ტერმინი კადრი (frame). ზოგჯერ ეს ტერმინები ემთხვევა. ხოლო ხანდახან განსხვავდებიან. ზოგიერთი წყაროებიდან მტკიცდება, რომ კადრი ჩადებულია პაკეტში. ამ სემთხვევაში პაკეტის ყველა ჩამოთვლილი ველების გარდა პრეამბულისა და სტოპური კომბინაციისა მიეკუტვნება კადრს. (ნახ.3.4.). მაგ. Ethernet ქსელის აღწერაში მოცემულია, რომ პრეამბულის ბოლოში გადაეცემა კადრის დასაწყისის ნიშანი. ინფორმაციის გაცვლის სეანსის პროცესში, ქსელში გადამცემ და მიმღებ აბონენტებს შორის მიმდინარეობს საინფორმაციო და მმართველი პაკეტების გაცვლა დადგენილი წესების შესაბამისად, რომელსაც ეწოდება გაცვლის პროტოკოლი. ეს საშუალებას იძლევა უზრუნველყოფილ იქნას ინფორმაციის საიმედო გადაცემა ქსელში გაცვლის ნებისმიერი ინტენსივობის დროს. ნახ.3.5-ზე მოცემულია უმარტუვესი პროტოკოლის მაგალითი